قصر شیرین قاچاق! ، منطق تصویب 7 منطقه آزاد نو چیست؟ - بلاگ پو

گروه اقتصادی خبرنگاران- مرصاد قربان نژاد؛ در میانه اردیبهشت ماه امسال مجمع تشخیص مصلحت نظام با تاسیس 7 منطقه آزاد تازه در استان های گلستان (اینچه برون)، ایلام (مهران)، اردبیل (اردبیل)، سیستان و بلوچستان (سیستان)، کردستان (بانه ـ مریوان)، بوشهر (بوشهر)، کرمانشاه (قصر شیرین) در کشور موافقت کرد.

برای آنالیز اینکه آیا افزایش منطقه ها آزاد تجاری - صنعتی به اقتصاد کشور یاری خواهد نمود ضروری است تا به عملکرد چندین ساله این منطقه ها مطابق با اهداف اعلام شده آن پرداخت.

هدف اصلی از ایجاد منطقه ها آزاد در دنیا بهره گیری از مکاهمم های متفاوت اقتصادی و برخورداری از مزیت های نسبی در محل، جذب سرمایه های خارجی و داخلی، تسهیل صادرات، ایجاد اشتغال و در نهایت توسعه کشور است.

این نکته را باید گفت که قبل از اینکه این منطقه ها به صورت دروازه ای برای تسهیل واردات عمل نمایند باید در خدمت صادرات و توسعه کشور بوده و در واردات هم در خدمت فراوری و توسعه فعالیت های صادراتی کشور عمل نمایند.

از آنجایی که هدف اصلی سرمایه گذاری در منطقه ها آزاد کسب سود بیشتر است بدیهی است در انتخاب این منطقه ها معیار هایی در نظر گرفته شده است که میتوان به وجود ثبات سیاسی و اقتصادی کشور، دسترسی به بازار کشور های مصرف، وجود نیروی انسانی فراوان، کاهش مسائل اداری و در نهایت دسترسی به راه های ارتباطی مطمئن و مقرون به صرفه اشاره نمود.

به طور خلاصه می توان گفت، ایجاد پل ارتباطی با کشور های دنیا، بهره گیری از امکانات و توان های بالقوه محیطی و محلی، جذب سرمایه های خارجی، کسب مهارت در مدیریت، انجام خدمات پردازش بر روی کالای وارداتی، کاهش بعضی از تنگا های موجود از جمله فقدان سرمایه و تکنولوژی، ایجاد اشتغال و صدور محصولات صنعتی و افزایش عایدی ارزی از مهمترین اهداف تاسیس یک منطقه آزاد تجاری صنعتی است.

اما آیا اهداف ذکر شده در منطقه ها آزاد تجاری صنعتی کشور محقق شده است؟

مجید رضا حریری، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین در مورد عمکرد منطقه ها آزاد گفت: موانع بر سر راه تجارت، با ایجاد منطقه ها آزاد برطرف نمی گردد. زیرا با وجود این منطقه ها اتفاق خاصی برای اقتصاد کشور رخ نداده است. تا به امروز صرفا منطقه ویژه عسلویه پیروز عمل کرده است و کار صادراتی به معنای واقعی در آنجا انجام می گردد.

حریری تاکید نمود: کارنامه ای از عملکرد منطقه ها آزاد و ویژه منتشر نمی گردد که شرایط این منطقه ها قابل ارزیابی باشد. اما مشاهدات میدانی نشان می دهد به دلایل فراوانی، کارکرد اصلی از ایجاد آن ها تحقق نیافته است.

بعلاوه علی اکبر کریمی نماینده ادوار مجلس در این خصوص گفت: علمکرد چند دهه منطقه ها آزاد در بخش های مختلف فاصله زیاد با اهداف اصلی آن دارد. دولت می بایست از اعتبارات دولت منطقه های با زیر ساخت های مورد احتیاج ایجاد کند و سپس در اختیار مدیرت منطقه قرار دهد، ولی در عمل دولت زمین خالی و بدون امکانات را در اختیار مدیری قرار داده و به او اعلام می کنیم باید اینجا منطقه آزاد گردد. آفت منطقه ها آزاد این است که از ابتدا سنگ بنای آن ها به وسیله تامین عوارض گذاشته شده، لذا همیشه واردات بیش از صادرات است.

موضوعی دیگری که باید به آن پرداخت این است که آیا این منطقه ها در جهت تحقق شعار خود یعنی صادرات کشور بوده اند یا تبدیل به دروازه ای برای واردات شده اند؟

با مقایسه مجموع واردات و صادرات منطقه ها آزاد طی سال های 91 تا 98 نتیجه ای خلاف اهداف این منطقه ها حاصل می گردد. مطابق با آمار رسمی اندازه صادرات کالا از این منطقه ها حدود 717 میلیون دلار بوده است در حالی که اندازه واردات کالا دو برابر این رقم یعنی یک هزار و 450 میلیون دلار بوده است که خود نشان دهنده تراز منفی این منطقه ها آزاد است.

جدول زیر آنالیز دقیق اندازه واردات وصادرات در بین سال های 91 تا 97 را نشان می دهد. جدول فوق بیانگر این موضوع است که واردات همیشه در این منطقه ها بیش از صادرات بوده و این منطقه ها انبار واردات کشور محسوب می شوند.

سید محمدهادی سبحانیان، کارشناسان اقتصادی هم در مورد اندازه واردات و صادرات منطقه ها آزاد گفت: یکی از اهداف ایجاد و توسعه منطقه ها آزاد در کشور توسعه صادرات بوده است. در سال 98 از مجموعه هفت منطقه آزاد تنها بالغ بر 600 میلیون دلار صادرات به خارج از کشور صورت گرفته است.

بعلاوه روح الله ایزدخواه نماینده یازدهمین دوره مجلس، عدم کنترل واردات منطقه ها آزاد را به علت دریافت عایدی از وادرات در منطقه ها آزاد دانسته است.

نکته بعدی مبحث مربوط به اشتغال در منطقه ها آزاد تجاری صنعتی است. مطابق با آمار رسمی و براساس گزارش دبیرخانه شورای عالی منطقه ها آزاد تجاری تا خاتمه سال 97 حدود 304 هزار نفر در این منطقه ها مشغول به کار بوده اند. بعلاوه مطابق با آمار تارنمای سازمان منطقه ها آزاد تجاری صنعتی کشور 510 هزار شغل پایدار در این منطقه ها ایجاد شده است. این درحالی است که در شهرک های صنعتی کشور حدود یک میلیون نفر مشغول به فعالیت هستند

مبحث دیگری که باید به آن اشاره نمود بحث زیر ساخت های منطقه ها آزاد تجاری صنعتی در کشور است. مطابق با قانون، تجهیز ارتباطات و فناوری اطلاعات، شبکه های مواصلاتی (زمینی، دریایی و هوایی)، تامین انرژی، استقرار نهاد ها، امکانات آب، برق، گاز و. از شروط اصلی این منطقه ها هستند. با این اوصاف آیا منطقه ها آزاد تجاری کشور از این زیر ساخت ها بهره مند هستند؟

مطاق با اطلاعات موجود منطقه آزاد ثشم همچنان با مشکل آب آشامدینی و معضل عظیم فاضلاب روبرو است. از طرف دیگر منطقه آزاد چابهار هم هنوز دارای فرودگاه اختصاصی نبوده است که این دو مورد نشان دهنده ضعف در زیر ساخت های این منطقه ها بوده است.

مرتضی افقه، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی در پاسخ به این سوال گفت: این منطقه ها به جز کیش و تا حدودی قشم، حتی از جلب جهانگرد به کشور هم عاجز و ناتوان بوده اند. شما بروید آنالیز کنید و ملاحظه کنید که آیا امکانات فرودگاهی و ترانزیت ریلی و جاده ای در این منطقه ها با ارتقای خاصی همراه بوده؟ آیا در منطقه ها آزاد ساحلی، خدمات سوخت رسانی و تعمیرات برای کشتی های خارجی با رشد همراه بوده است؟ آیا خدمات هتلینگ و جهانگردی در این منطقه ها بین المللی شده؟ آیا صنایع بسته بندی در این منطقه ها رشد داشته است؟ من به شما اطمینان می دهم که پاسخ تمامی موارد مطروحه، منفی باشد!

نکته آخری که باید به اشاره نمود، مبحث اقتصاد مقاومتی بوده است؛ که آیا منطقه ها آزاد تجاری صنعتی اهداف مد نظر بند 11 اقتصاد مقاومتی را محقق کرده اند؟

مطابق با بند 11 سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی: توسعه حوزه عمل منطقه ها آزاد و ویژه اقتصادی کشور به منظور انتقال فناوری های پیشرفته، توسعه و تسهیل فراوری، صادرات کالا و خدمات و تأمین احتیاج های ضروری و منابع اقتصادی از خارج.

مطابق با گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی این منطقه ها در تحقق بند 11 اقتصاد مقاومتی ناکارآمد بوده اند.

در بخشی از گزارش مرکز پژوهش های مجلس ذکر شده است: طبق اطلاعات جمع آوری شده، عملکرد منطقه ها آزاد ایران طی سال های 1392 تا 1398 نشان می دهد سهم این منطقه ها (با لحاظ صادرات خدمات) از صادرات غیرنفتی کشور حدود 1 درصد، از اندازه فراوری حدود 1 درصد، از تعداد واحد های فراوریی فعال کمتر از 3 درصد، از جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی حدود 10 درصد و از اشتغال زایی کل کشور حدود 4 درصد است. اندازه واردات کالا به وسیله منطقه ها آزاد هم حدود 2 برابر صادرات کالا از این منطقه ها به خارج از کشور است. شایان ذکر است وسعت منطقه ها آزاد بیش از 3 برابر وسعت شهرک ها و نواحی صنعتی کشور بوده، اما اندازه اشتغال در شهرک های صنعتی بیش از 3 برابر اشتغال در منطقه ها آزاد کشور است.

بعلاوه سید محمد هادی سبحانیان، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی در این خصوص گفت اضافه کرد: بنابر نظر کارشناسی می بایست توسعه عمل این منطقه ها بر اساس رویه های کیفی صورت پذیرد که متأسفانه تا به امروز عملکرد مسئولان بر خلاف این نظر کارشناسی و سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی بوده است. متأسفانه بعضی مسئولان کشور و نمایندگان مجلس نگاه کلان به منافع کشور نداشته و به علت جلب حمایت رأی دهندگان و بعضی از مردم منطقه سعی می نمایند که بر خلاف مصالح ملی در پی تصویب منطقه ها آزاد تازه باشند، هرچند این اقدام بر خلاف منافع مردم و اقتصاد کشور باشد.

در پایان باید گفت متاسفانه در منطقه ها آزاد تجاری - صنعتی کشور هیچیک از اهداف اولیه تاسیس این منطقه ها نظیر توسعه صادرات غیر نفتی جامه عمل نپوشیده و فعالیت بازار بطور عمده به واردات کالای لوکس و غیر ضروری محدود شده است. با این تفاسیر تاسیس منطقه ها تازه چگونه قابل شرح است؟

پریها

مجله سرگرمی