آتشکده آتشکوه، اثر انگشت ایران باستان در استان مرکزی - بلاگ پو

بنای آتشکده آتشکوه به فاصله 12 کیلومتری جنوب غرب شهرستان دلیجان و7 کیلومتری جنوب شرق شهر نیمور واقع شده است.

آتشکوه نام روستایی به همین نام و همچنین نام کوهی در مجاورت روستا، نام یک آتشکده تاریخی و نیز نام یک معدن سنگ تراورتن و یک رشته کهریز است که جملگی آنها درمنطقه ای کوهستانی قرار دارند.

این آتشکده در جنوب غرب روستای مذکور و در پایه کوه کم ارتقاع آتشکوه ساخته گردیده است. شیب طبیعی زمین این مکان از طرف جنوب به شمال شرق شکل گرفته و بستر مسیل موجود در محل از جانب غرب و شمال شرق آتشکده پیشگفته عبور میکند.

مواد و مصالح بکاررفته در ساخت این آتشکده شامل ، سنگ، آجر، گچ، کاهگل، شفته آهک و نیز تیرچه های چوبی بعنوان کلاف درونی و عامل استحکام بخش و تقسیم کننده نیروی فشار، کارکرد داشته اند.

بنای آتشکده آتشکوه مشتمل برچهار قسمت است: 1-چهارطاق 2- ایوان 3- اطاق های واقع در دو طرف ایوان 4- سایر محدثات

نظربه اینکه ابعاد چهارطاق 12.5در 12.5 متر است، از این رو در گونه خود، از بزرگترین چهارطاق های ایران بشمار می رود. پایه هر یک ازستون های این بنا سنگی مربع شکل است و جنس بدنه بنا نیز ازسنگ بوده و از گچ بعنوان ملات استفاده گردیده است.

در رأس هر ستون ، یک سنگ قواره بندی گردیده و یکپارچه به منظورپایه طاق نصب و استوا گردیده است. فی مابین ستون ها نیز دیوار کوتاه بعنوان آستانه وجود ندارد و به این دلیل چهارطرف چهارطاق باز و غیرمستور است. قابل ذکراست ازطاق ها و گنبد متعلق به فضای چهارطاق اثری باقی نمانده است.

نتایج کاوش ها

درخرداد و تیرماه 1379 خورشیدی برنامه کاوش در این آتشکده به اجرا در آمد که طی آن شماری آجرسالم و شمار فراوانی آجرهای آسیب دیده و شکسته بدست آمد.

باتوجه به حجم قابل توجه قطعات گچ صدمه دیده که از لابلای آجرهای شکسته و سالم بدست آمده، می توان نتیجه گرفت که جنس قوس ها و گنبد مربوط به چهارطاق درعصر آبادانی آتشکده از آجر و ملات گچ تشکیل گردیده بود.

درنمای قسمتی از ستونها، بقایای لایه های کاهگل مشاهده می گردد که از عوامل ماندگاری این نوع اندود، استحکام خاک، داشتن کاه کافی و در پناه بودن آن از تیررس مستقیم باران وبرف را میتوان اعلام کرد.

ایوان آتشکده

ایوان در جانب شمال چهارطاق ساخته گردیده ، بطوری که منظر انتهای دو دیوار ایوان در طرف شمال بصورت دونیم ستون مدور جلوه میکند.

کف این ایوان نسبت به سطح چهارطاق بیش ازیک متر پایین است و از این روی یک رشته راه پله واقع در جنوب ایوان، ارتباط آن دوفضارادرعصرآبادانی و عمران خود فراهم میکرده است. آثاربدست آمده درکاوش باستانشناسی از این ایوان و پیشخوان آن در سمت شمال آتشکده، تعدادی قطعات گچبری و سفالهای متعلق به عصرساسانیان کشف شدند.

در رأس دیوارهای ایوان اثری از پایه طاق باقی نمانده و جواب این سؤال که آیا سقف ایوان تیرپوش بوده و یا ازطاق تشکیل می گردیده است را بی پاسخ میگذارد.

اطاق های آتشکده

در طرفین غرب و شرق ایوان، دواطاق قرارداشته که فقط قسمتی اندک از دیوار و درگاه آنها باقی مانده است. عرض اطاق غربی ایوان به سبب عبور مسیل از محدوده آن، کمتر از همتای دیگر در سمت شرق است.

طاقچه های مربع شکل منظمی در یک ردیف، در دیوار اطاق غربی که با دیوار ایوان مشترک و یکسان است تعبیه گردیده و با استفاده از نردبان قابل دسترسی است.

اثر انگشتان دست معمار این بنا برروی ملاط گچ، درز و بندکشی سنگهای درون طاقچه، تا امروز باقی مانده است. ازاین طاقچه ها به منظور نگهداری اشیاء و مدارک آتشکده برای مدتی معین استفاده می کردند.

محدثات اطراف آتشکده

براساس شواهد باستان شناسی در اطراف آتشکده محدثاتی مانند اطاق و ایوان و مخزن (انبار) وجود داشته که عموماً از سنگ و گچ ساخته گردیده بودند. افزون بر اینها، جریان آب دورشته کهریز بسیار قدیمی که بنام های آتشکده و مسلخ بالا معروف هستند و همچنین زمینهای حاصلخیز و سرسبز در غرب و شمال و جنوب غرب آتشکده وجود دارند که مجموعه این شواهد و عوامل، ذهن را به وجود یک باغ متعلق به آتشکده، در دوره ساسانیان، راهنمایی میکند زیرا احداث باغ از مبانی فرهنگی ساخت هر آتشکده درآن عهد بوده است . امروزه اثری ازاین باغ باقی نمانده است.

*دکترای باستان شناسی و مردم شناسی خاورمیانه از دانشگاه گوتینگن آلمان

dorezamin.com: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه

thailandro.ir: تایلند: سفر به کشور زیباییهای جنوب شرق آسیا، بانکوک، پوکت، پاتایا، سامویی، کرابی

asiaro.ir: آسیا رو: سفر به آسیا، جنوب شرقی آسیا، آسای مرکزی و خاورمیانه