آیین های سال نو در سراسر جهان: سفری از امید، خرافات و جشن های مشترک بشری - بلاگ پو

برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با bestcanadatours.com مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.

با این حال، این رومیان بودند که اول ژانویه را به عنوان نقطه آغاز سال تثبیت کردند. این انتخاب به افتخار «ژانوس»، خدای دوچهره‌ی دروازه‌ها و آغازها، صورت گرفت که یک چهره‌اش به گذشته و دیگری به آینده می‌نگریست. تقویم ژولیوسی که توسط ژولیوس سزار در سال 46 پیش از میلاد معرفی شد، این تاریخ را رسمیت بخشید. قرن‌ها بعد، اصلاحات تقویم گریگوری در قرن شانزدهم، اول ژانویه را برای بخش بزرگی از جهان مسیحیت و به تدریج برای بسیاری از کشورهای دیگر به عنوان روز سال نو تثبیت کرد.

این گذار از سال نوی مبتنی بر طبیعت (مانند اعتدال بهاری بابلی‌ها) به یک تاریخ ثابت تقویمی (اول ژانویه رومی‌ها)، نشان‌دهنده یک تغییر بنیادین در درک بشر از زمان است؛ حرکتی از یک مفهوم چرخه‌ای و کشاورزی به سمت یک درک خطی و اداری. انتخاب رومیان، اگرچه نمادین بود، اما از چرخه‌های اصلی کشاورزی که زندگی اکثر جوامع باستانی را اداره می‌کرد، جدا بود و بیانگر ظهور یک مفهوم انتزاعی‌تر و دولتی از زمان بود. بعدها، مسیحیت با این تاریخ رقابت کرد و آن را با «عید ختنه مسیح» بازتعریف نمود تا جهان‌بینی خود را بر سنت‌های موجود تحمیل کند. با این وجود، تداوم جشن‌هایی مانند نوروز در اعتدال بهاری یا «هوگمانای» اسکاتلندی‌ها نشان می‌دهد که این پیوند باستانی با ریتم‌های طبیعت همچنان یک نیروی فرهنگی قدرتمند است و چشم‌انداز جهانی سال نو، نه مجموعه‌ای از حقایق سرگرم‌کننده، بلکه تابلویی چندلایه از دینامیک‌های قدرت تاریخی، مقاومت فرهنگی و ارتباط پایدار انسان با طبیعت است.

غوغا و هیاهو: راندن ارواح و فراخواندن خوشبختی

در قلب بسیاری از جشن‌های سال نو، یک باور جهانی نهفته است: استفاده از صداهای بلند و نورهای درخشان برای دور کردن نیروهای شر و بدشانسی. این آیین‌های محافظتی (آپوتروپائیک)، نوعی «کنترل نمایشی» بر آینده‌ای نامعلوم هستند. در برابر عدم قطعیت، این اعمال ملموس و پرشور حسی-یک انفجار مهیب، یک درخشش خیره‌کننده، یا صدای شکستن یک بشقاب-به انسان‌ها حس عاملیت و مشارکت فعال در سرنوشت خود را می‌بخشد.

آتش‌بازی و آتش‌افروزی

نمادین‌ترین این آیین‌ها، آتش‌بازی است که ریشه در چین باستان دارد. بین سال‌های 600 تا 900 میلادی، کیمیاگران چینی با ترکیب باروت و قرار دادن آن در لوله‌های بامبو، اولین ترقه‌ها را ساختند. هدف اولیه، ایجاد صداهای مهیب برای ترساندن ارواح خبیث، به ویژه هیولای افسانه‌ای «نیان» (Nian)، بود. این فناوری به سرعت به غرب سفر کرد و تا قرن پانزدهم به جزء جدایی‌ناپذیر جشن‌های سلطنتی و مذهبی اروپا تبدیل شد. امروزه، نمایش‌های آتش‌بازی از سیدنی تا کازابلانکا، یک زبان جهانی برای جشن و شادی محسوب می‌شوند.

ایجاد سر و صدا

فراتر از آتش‌بازی، بسیاری از فرهنگ‌ها با ابزارهای ساده‌تر، هیاهو به پا می‌کنند. در ایرلند، مردم در نیمه‌شب بر قابلمه‌ها و تابه‌ها می‌کوبند تا ارواح ناخواسته و بخت بد را بترسانند. در آمریکای شمالی، استفاده از بوق‌ها، سوت‌ها و انواع وسایل صداساز رایج است و مهاجران اولیه آمریکایی حتی با شلیک تپانچه در هوا به استقبال سال نو می‌رفتند.

تخریب نمادین

شاید یکی از عجیب‌ترین این رسوم، سنت دانمارکی شکستن بشقاب‌های قدیمی جلوی در خانه دوستان و خانواده باشد. این عمل برای دور کردن ارواح پلید و رها شدن از کینه‌های گذشته انجام می‌شود. در واقع، هرچه توده بشقاب‌های شکسته در صبح روز سال نو بزرگ‌تر باشد، نشان‌دهنده محبوبیت بیشتر صاحب‌خانه و بخت و اقبال بهتر در سال پیش رو است. این سنت نمونه‌ای برجسته از تکامل یک آیین است. آنچه زمانی یک عمل صرفاً خرافی برای دفع شر بوده، با تضعیف باورهای قدیمی، کارکردی اجتماعی پیدا کرده و به معیاری برای سنجش دوستی و محبوبیت تبدیل شده است. جالب آنکه امروزه بحث‌هایی آنلاین در مورد میزان رواج واقعی این سنت در دانمارک وجود دارد که نشان‌دهنده پدیده «فولکلوریزه شدن» سنت در عصر دیجیتال است، جایی که بازنمایی آنلاین یک رسم ممکن است از اجرای واقعی آن برجسته‌تر شود.

نواختن ناقوس‌ها

در ژاپن، معابد بودایی در نیمه‌شب 31 دسامبر، ناقوس‌های خود را 108 بار به صدا در می‌آورند. این آیین که «جویا نو کانه» (Joya no Kane) نام دارد، نمادی از پاک‌سازی روح از 108 امیال دنیوی یا گناهان (bonō) در آیین بودا است تا سال جدید با روحی تزکیه‌شده آغاز گردد.

ضیافت خوشبختی: چگونه جهان با خوردن به استقبال سالی پربار می‌رود

در سراسر جهان، میز شام سال نو تنها مکانی برای صرف غذا نیست، بلکه صحنه‌ای برای اجرای «جادوی همدلانه» است؛ باوری که طبق آن، ویژگی‌های یک خوراکی می‌تواند به طور جادویی به خورنده آن منتقل شود. این اصل، زیربنای بسیاری از سنت‌های غذایی سال نو را تشکیل می‌دهد.

نمادگرایی در بشقاب

غذاها بر اساس شکل، رنگ یا رفتار منبع طبیعی‌شان انتخاب می‌شوند تا آرزوهای مشخصی را برآورده کنند:

• شکل (نماد پول): غذاهای گرد به دلیل شباهتشان به سکه، نماد ثروت هستند. این باور در فیلیپین با چیدن 12 نوع میوه گرد روی میز و در ایتالیا، برزیل و جنوب آمریکا با خوردن عدس یا لوبیا چشم‌بلبلی دیده می‌شود. کیک‌های حلقه‌ای مانند دونات نیز نماد «به سرانجام رسیدن چرخه» و خوش‌اقبالی هستند.

• رنگ (نماد ثروت): سبزیجات برگ‌دار مانند کلم، کلم‌پیچ و برگ چغندر به دلیل شباهت به اسکناس، در جنوب آمریکا و آلمان برای جذب پول خورده می‌شوند. نان ذرت نیز به خاطر رنگ طلایی‌اش نماد طلا و ثروت است.

• طبیعت (نماد پیشرفت و طول عمر): گوشت خوک، به این دلیل که خوک‌ها هنگام جستجوی غذا رو به جلو حرکت می‌کنند، نماد پیشرفت و کامیابی است. در مقابل، از خوردن مرغ (که به عقب چنگ می‌زند) و خرچنگ (که به عقب شنا می‌کند) به دلیل ترس از پسرفت در زندگی، گاهی اجتناب می‌شود. رشته‌های بلند مانند «توشیکوشی سوبا» در ژاپن، بدون آنکه شکسته شوند خورده می‌شوند تا آرزوی عمری طولانی را برآورده سازند. ماهی نیز به دلیل حرکت رو به جلو و فراوانی، نماد پیشرفت و برکت است.

مطالعه موردی: دوازده حبه انگور نیمه‌شب

سنت اسپانیایی خوردن دوازده حبه انگور (las doce uvas de la suerte)، یکی به ازای هر ضربه ساعت در نیمه‌شب، نمونه‌ای کامل از این باورهاست. دو نظریه اصلی در مورد منشأ این رسم وجود دارد: یکی آن را یک ترفند بازاریابی توسط باغداران منطقه آلیکانته در سال 1909 برای فروش محصول مازاد انگور می‌داند و دیگری آن را یک حرکت طنزآمیز از سوی طبقه کارگر مادرید در دهه 1880 برای تمسخر اشرافی می‌داند که از سنت فرانسوی خوردن انگور و شامپاین تقلید می‌کردند. این سنت به طور گسترده در آمریکای لاتین و جوامع اسپانیایی‌زبان رواج یافته و اخیراً در شبکه‌های اجتماعی با یک پیچش مدرن همراه شده است: خوردن 12 حبه انگور

زیر میز برای یافتن عشق در سال جدید.

راهنمای جهانی غذاهای خوش‌یمن سال نو

این جدول، الگوهای تکراری جادوی همدلانه را در فرهنگ‌های مختلف به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد چگونه ملت‌های گوناگون با استفاده از خوراکی‌های متفاوت، به دنبال تحقق آرزوهای مشابهی مانند ثروت، طول عمر و خوشبختی هستند.

قدم اول به پیش: قدرت اولین مهمان

آستانه در در شب سال نو، یک فضای مرزی و جادویی است و هویت اولین فردی که از آن عبور می‌کند، می‌تواند سرنوشت کل سال را رقم بزند. این باور در سنت «قدم اول» (First-Footing) تجلی می‌یابد.

هوگمانای اسکاتلندی

مشهورترین سنت «قدم اول» در اسکاتلند و در جریان جشن‌های سال نو به نام «هوگمانای» (Hogmanay) اجرا می‌شود. ریشه‌های تاریخی این سنت عمیقاً با تهاجم وایکینگ‌ها در قرن هشتم و نهم میلادی پیوند خورده است. در آن دوران، ورود یک غریبه قدبلند و موبور به خانه، نشانه‌ای از خطر و حمله بود. این حافظه تاریخی به یک آیین فرهنگی تبدیل شده است. این سنت صرفاً یک خرافه درباره «شانس خوب» نیست، بلکه یک تمرین بسیار خاص برای مقابله با دو اضطراب تاریخی بزرگ است: تهاجم خشونت‌آمیز و کمبود منابع. این آیین، ترومای جمعی را به یک مراسم کنترل‌شده و مثبت تبدیل می‌کند که در آن، خانوارها با استقبال از یک بازدیدکننده «امن» که هدایایی برای بقا به همراه دارد، به طور نمادین امنیت و رفاه خود را برای سال آینده تضمین می‌کنند.

در نتیجه، خوش‌یمن‌ترین «قدم اول» باید یک مرد قدبلند و سیاه‌مو باشد که نماد امنیت و رهایی از تهدید وایکینگ‌هاست. ورود زنان یا مردان موبور گاهی بدشگون تلقی می‌شود. این فرد نباید دست خالی وارد شود و باید هدایایی نمادین به همراه داشته باشد که نیازهای اولیه زندگی را نمایندگی می‌کنند: زغال‌سنگ (گرما)، نمک (طعم و ثروت)، نان شیرینی یا نان سیاه (غذا)، و ویسکی (شادی و دلگرمی).

تشابه‌های جهانی

این مفهوم تنها به اسکاتلند محدود نمی‌شود. در یونان، سنت مشابهی به نام «پوتاریکو» (pothariko) وجود دارد که در آن نیز اولین فردی که وارد خانه می‌شود، خوشبختی یا بدبختی را با خود به همراه می‌آورد. در سنت جزیره من به نام «کوالتاگ» (qualtagh) نیز یک مرد سیاه‌چرده ترجیح داده می‌شود.

آیین‌های نوسازی: دور ریختن کهنه‌ها و پیش‌بینی آینده

آیین‌های سال نو تنها به دفع شر محدود نمی‌شوند؛ بسیاری از آنها شامل اقدامات فعالی برای پاک‌سازی گذشته، شکل دادن به آینده و حتی پیش‌بینی آن هستند. این رسوم، طیفی از رویکردهای انسانی به آینده را به نمایش می‌گذارند که از پاک‌سازی تهاجمی تا تجلی فعالانه و پیشگویی منفعلانه متغیر است و نگرش‌های فرهنگی مختلف نسبت به سرنوشت و اختیار را بازتاب می‌دهد.

وداع با گذشته

برخی سنت‌ها عبارت «کهنه را دور بریز و نو را بیاور» را به معنای واقعی کلمه اجرا می‌کنند. در بخش‌هایی از ایتالیا (به‌ویژه ناپل) و ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی، مردم وسایل قدیمی از جمله مبلمان و لوازم خانگی را از پنجره‌ها به بیرون پرتاب می‌کنند تا نمادی از یک شروع تازه باشد. در اکوادور و پاناما، آدمک‌هایی (muñecos) که اغلب نماینده شخصیت‌های سیاسی یا سلبریتی‌های نامحبوب هستند، سوزانده می‌شوند تا بدشانسی سال گذشته نابود شود. این عمل، به‌ویژه، نوعی تخلیه هیجانی و تفسیر اجتماعی و سیاسی است که به مردم عادی اجازه می‌دهد به طور نمادین چهره‌های قدرتمند یا منفی را در یک اقدام جمعی و رهایی‌بخش «نابود» کنند.

خلق آینده

سنت‌های دیگر بر پایه شکل دادن فعالانه به سال پیش رو استوارند. در کلمبیا، مردم با یک چمدان خالی دور بلوک می‌دوند تا سالی پر از سفر را برای خود تضمین کنند. در برزیل، پوشیدن لباس زیر با رنگ‌های خاص برای جذب نتایج مطلوب رایج است: قرمز برای عشق و زرد برای پول. برزیلی‌ها همچنین برای خوش‌شانسی لباس سفید می‌پوشند و از روی هفت موج می‌پرند و با هر پرش، به عنوان هدیه‌ای به الهه دریا «یِمانژا» (Iemanjá)، یک آرزو می‌کنند.

پیشگویی و طالع‌بینی

برخی فرهنگ‌ها از سال نو به عنوان زمانی برای نگریستن به آینده استفاده می‌کنند. در فنلاند، مردم با ریختن قلع مذاب در آب سرد و تفسیر شکلی که فلز به خود می‌گیرد، سال آینده را پیش‌بینی می‌کنند (قلب به معنای عروسی و کشتی به معنای سفر است). در جمهوری چک، یک سیب از وسط نصف می‌شود؛ اگر هسته آن شکل ستاره داشته باشد، نشانه خوشبختی و سلامتی است، اما اگر شبیه صلیب باشد، از بیماری خبر می‌دهد. این آیین‌های پیشگویی، بیشتر سرنوشت‌گرا هستند و نشان می‌دهند که آینده از پیش نوشته شده و هدف صرفاً نگاهی اجمالی به آن است.

فراتر از تقویم گریگوری: گستره‌ای از سال نوهای جهانی

جشن سال نو به اول ژانویه محدود نمی‌شود. در سراسر جهان، فرهنگ‌های بسیاری آغاز سال خود را بر اساس تقویم‌های قمری، شمسی-قمری یا طبیعی جشن می‌گیرند. این جشن‌ها، با تاریخ و نمادگرایی عمیق خود، پنجره‌ای به جهان‌بینی‌های متفاوت می‌گشایند.

نوروز: اعتدال بهاری و تولد دوباره ایرانی

نوروز که در اعتدال بهاری (حدود 20 یا 21 مارس) جشن گرفته می‌شود، به معنای «روز نو» است و نماد پیروزی بهار بر زمستان و تولد دوباره طبیعت است. این جشن با ریشه‌های باستانی در آیین زرتشت، توسط بیش از 300 میلیون نفر در ایران، افغانستان، آسیای میانه، قفقاز و فراتر از آن گرامی داشته می‌شود. نوروز نمونه‌ای عمیق از یک سال نوی مبتنی بر طبیعت است. آیین‌های آن خودسرانه نیستند، بلکه عمیقاً با چرخه‌های قابل مشاهده زمین گره خورده‌اند و سفره هفت‌سین، جهان کوچکی از طبیعت و امیدهای انسانی است که جشن را به عملی برای همسو کردن زندگی انسان با تجدید کیهانی تبدیل می‌کند.

• آیین‌های کلیدی:

  • خانه‌تکانی: نظافت کامل خانه برای «زدودن گرد و غبار» گذشته و استقبال از تازگی.

  • چهارشنبه‌سوری: در آخرین سه‌شنبه شب سال، مردم آتش روشن کرده و از روی آن می‌پرند و با خواندن «زردی من از تو، سرخی تو از من»، به طور نمادین بیماری را با سلامتی و رنگ‌پریدگی را با درخشش آتش معاوضه می‌کنند.

  • سفره هفت‌سین: سفره‌ای آیینی که با هفت عنصر که نامشان در فارسی با حرف «س» آغاز می‌شود، چیده می‌شود. این عناصر شامل سبزه (تولد دوباره)، سیب (سلامتی)، سیر (پزشکی)، سمنو (فراوانی)، سنجد (عشق)، سرکه (صبر) و سماق (پیروزی نور بر تاریکی) است. آینه، شمع، تخم‌مرغ‌های رنگی و کتابی از حکمت نیز اغلب در این سفره قرار می‌گیرند.

  • سیزده‌به‌در: در روز سیزدهم، خانواده‌ها به دامن طبیعت می‌روند و سبزه‌های خود را به آب روان می‌سپارند تا انرژی‌های منفی انباشته‌شده سال گذشته را رها کرده و به جشن‌ها پایان دهند.

روش هشانا: سال نوی یهودی برای تأمل و تجدید

روش هشانا («سرِ سال») یک جشن دو روزه است که سالگرد آفرینش آدم و حوا را گرامی می‌دارد. این مناسبت هم جشنی شاد و هم دوره‌ای خطیر است که با نام «یوم هادین» (روز داوری) شناخته می‌شود و آغازگر ده روز توبه است که به یوم کیپور ختم می‌شود. روش هشانا به طرز منحصربه‌فردی جشن را با جدیت ترکیب می‌کند. این جشن، سال نو را نه تنها فرصتی برای کامیابی بیرونی، بلکه لحظه‌ای حیاتی برای حسابرسی درونی و اخلاقی تعریف می‌کند. تمرکز بر رابطه فرد با خدا و موضوع خودسازی، به آن عمق الهیاتی می‌بخشد که آن را از بسیاری از جشن‌های دیگر متمایز می‌کند.

• آیین‌های کلیدی:

  • شوفار: آیین اصلی، شنیدن صدای «شوفار» (شاخ قوچ) است. این یک فرمان کتاب مقدس و یک «زنگ بیدارباش» روحانی برای توبه است.

  • دعا و درون‌نگری: نیایش‌ها بر حاکمیت خداوند و موضوع داوری متمرکز است، جایی که سرنوشت انسان برای سال آینده تعیین می‌شود.

  • غذاهای نمادین: سیب در عسل فرو برده می‌شود تا آرزوی سالی شیرین را نمادینه کند. نان گرد «چالا» (Challah) نشان‌دهنده ماهیت چرخه‌ای زندگی است. انار با این آرزو خورده می‌شود که شایستگی‌های فرد مانند دانه‌های آن زیاد شود و سر ماهی برای تحقق آرزوی «سر بودن و نه دم» خورده می‌شود.

  • تشلیخ: مراسمی که در آن شرکت‌کنندگان به طور نمادین گناهان خود را به یک پهنه آبی می‌ریزند.

سال نوی قمری: جشنواره‌ای از خانواده، ثروت و رنگ سرخ

این جشن که به عنوان «جشنواره بهار» نیز شناخته می‌شود، در سراسر چین و بخش بزرگی از شرق آسیا برگزار می‌شود. تاریخ آن متغیر است و بین 21 ژانویه تا 20 فوریه قرار می‌گیرد. این زمان برای گردهمایی خانوادگی، احترام به نیاکان و دفع بدشانسی است. سال نوی قمری یک شاهکار از نمادگرایی یکپارچه است که در آن اسطوره، زبان، غذا و ساختار خانواده همگی مضامین اصلی شانس، رفاه و محافظت را تقویت می‌کنند. این جشن یک دفاع چندجانبه در برابر بدبختی است که در آن هر عنصر، از رنگ یک پاکت‌نامه تا شکل یک پیراشکی، به عنوان ابزاری برای ساختن دژی از خوشبختی در اطراف واحد خانواده عمل می‌کند.

• آیین‌ها و نمادهای کلیدی:

  • افسانه نیان: سنت‌ها ریشه در افسانه هیولایی به نام «نیان» دارند که از صداهای بلند، نورهای درخشان و رنگ قرمز می‌ترسید. بنابراین، آتش‌بازی، فانوس‌ها و تزئینات قرمز برای ترساندن او استفاده می‌شوند.

  • قدرت رنگ سرخ: قرمز رنگ غالب است که نماد شادی، خوشبختی و محافظت است. این رنگ در لباس‌ها، فانوس‌ها و پاکت‌های قرمز معروف (hóngbāo) که حاوی «پول شانس» هستند و به کودکان داده می‌شوند، به کار می‌رود.

  • شام اتحاد خانواده: شام شب سال نو مهم‌ترین وعده غذایی خانوادگی سال است که بر وحدت و با هم بودن تأکید دارد.

  • غذاهای نمادین: نمادگرایی غذا غنی و اغلب مبتنی بر جناس‌های زبانی است. پیراشکی‌ها (Dumplings) به شکل شمش‌های طلای باستانی برای جذب ثروت ساخته می‌شوند. کلمه ماهی (yú) شبیه کلمه «فزونی» به نظر می‌رسد، بنابراین برای تضمین فراوانی خورده می‌شود.

  • منطقةالبروج (زودیاک): هر سال با یکی از 12 حیوان در یک چرخه تکراری مرتبط است و حیوان سال جدید، موتیف برجسته‌ای در تزئینات است.

نتیجه‌گیری: یک امید، راه‌های بسیار

سفر در میان آیین‌های سال نو در سراسر جهان، داستانی از تنوع شگفت‌انگیز بشری را روایت می‌کند. از شکستن بشقاب در دانمارک تا درون‌نگری آرام در روش هشانا، و از آتش‌بازی‌های پر سر و صدا تا چیدن دقیق سفره هفت‌سین، هر فرهنگی راهی منحصر به فرد برای وداع با گذشته و استقبال از آینده یافته است.

با این حال، در زیر این گوناگونی، نخ‌های مشترکی از انگیزه‌های جهانی وجود دارد. میل به کنترل آینده‌ای نامشخص، نیاز به اجتماع و پیوند، امید به سلامتی و کامیابی، و رهایی از طریق مشخص کردن یک نقطه پایان برای گذشته، در همه این سنت‌ها طنین‌انداز است. این آیین‌ها، چه باستانی و چه مدرن، صرفاً خرافاتی کهنه نیستند. آنها بیانیه‌هایی زنده و پویا از فرهنگ، تاریخ و ظرفیت بی‌پایان روح انسان برای امید و تجدید حیات هستند. آنها زبان‌های متفاوتی هستند که جهان برای بیان یک آرزوی واحد و جهانی به کار می‌گیرد: «سال نو مبارک.»