تعصبات بی جا مانع تعامل بین الادیانی است - بلاگ پو

غلامرضا جلالی، عضو هیئت علمی بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی، امروز، 27 مهرماه در نشست علمی رویکرد بینا ادیانی شیخ صدوق در کتاب عیون اخبارالرضا(ع)، از سلسله نشست های اولین سوگواره علمی فرهنگی امام رضا(ع) که از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی برگزار می شود، گفت: روینمودهای نسبی گرایی، گوهرگرایی، کثرت گرایی، انحصارگرایی و شمول گرایی از جمله روینمودهایی است که در تعامل ادیان مطرح می شود.

وی افزود: اسلام ضمن اینکه به آیین واحد و یگانه اشاره دارد که قدر جامع همه ادیان است، روش ویژه ای را هم برای تعامل با ادیان دارد که گوهرگرایی، نسبی گرایی و نوعی تکثر در آن بازتاب پیدا نموده است و انحصارگرایی چنان که امروزه مد نظر است، در این نگرش موضوعیت چندانی ندارد، ضمن اینکه شمول گرایی را نیز می توانیم در دل ادیان و اسلام ببینیم.

جلالی توضیح داد: اگر به جامعیت اسلام در نگاه به ادیان توجه کنیم، نگاهمان به تعامل با ادیان متفاوت خواهد شد؛ در اصل، همگرایی ادیان به عنوان هدف غایی جامعه الهی مطرح است که با ظهور امام مهدی(ع) وفاق همه ادیان محقق خواهد شد و از نکات چالشی پرهیز خواهند کرد.

صدوق؛ پیشگام در تعامل ادیان

مدیرگروه انساب بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی گفت: شیخ صدوق یکی از افراد پیشگام در تعامل میان ادیان تلقی می شود و نگاه ستودنی و محترمانه در آن دوره را نسبت به اسلام و تعامل با ادیان دیگر دارد. او این امر را وامدار سفرهای گوناگون به نقاط مختلف جهان اسلام است. او به مشهد سفر نموده و امالی و عیون را در اینجا به انتها برده و کوشش نموده است با مزارات و مناطق مختلف دشت طوس آشنایی داشته باشد.

وی افزود: جغرافیای محیطی صدوق همانند جغرافیای فرهنگی او بسیار گسترده است که نشان می دهد حکمت فکری او در سطح عالی است؛ تولدش در این شهر مقدس رخ داده، اما در 41 سالگی به ری می رود و نزدیک 5، 6 سال عمرش را در گفت وگو با ادیان دیگر سپری می نماید و مناظرات امام رضا را با ارباب ادیان در آثارش با دقت تمام منعکس نموده است؛ بازدید از نیشابور، بغداد، مدینه و مکه، مرو و بلخ و سرخس و ... برای گردآوری احادیث مرتبط با امام رضا و هم برای تطبیق میان جغرافیایی شهری نیشابور و احادیث بوده، لذا در عیون گزارشات دقیقی درباره جغرافیای حضور حضرت داریم.

جلالی توضیح داد: در جریان تاجگذاری شاه عباس صفوی، او به درخواست علامه شوشتری، این کار را در کنار تخته سنگی انجام داد؛ این نگاه را شیخ صدوق ایجاد نموده و مناطق دیگری هم در آثارش نام برده که این حکایات و قصه ها را ملموس می نماید. حتی رگه هایی از تشیع را در اخسیکت و ... به علت سفر وی شاهد هستیم. صدوق با جامعیت بین الادیانی سخن گفته است؛ او با بودایی ها در بلخ و پیروان ادیان دیگر در مناطق دیگر سخن داشته است و مراوداتش سبب شده تا شناخت خوبی از ادیان دیگر داشته باشد؛ از برهمن و هندوئیسم، ابن دیسان و مجوسیان و ... سخن به میان آورده که نشان دهنده مراودات زیاد ایشان است.

وی با بیان اینکه صدوق احتمالاً کتاب توحید خود را تحت تأثیر توحید ابومنصور ماتریدی مذهب نوشته است، افزود: تفکر ماتریدی مشترکات زیادی با شیعه دارد، و قطعاً صدوق با ابومنصور مراوده داشته و چه بسا توحید خود را ناظر به توحید ابومنصور نوشته است که این کار در زندگی صدوق، مسبوق به سابقه است، زیرا وی من لا یحضر الفقیه را هم تحت تأثیر من لا یحضره الطبیب رازی نوشته است؛ ایشان با جهانی که در آن زندکی می نموده، مراوده داشته و به همه احترام می گذاشته، لذا پیروز شده تا شیعه را به جهان معرفی کند.

جلالی با بیان اینکه کسانی که از تعامل دینی سخن می گویند، اما با ادیان آشنا نیستند و حضور میدانی در میان پیروان ادیان ندارند، نمی توانند در این عرصه پیروز باشند، توضیح داد: صدوق وقتی از همدان بازدید کرد، یکی از مسائل اساسی آنجا روآوردن به گرایشات مانوی و تفکر غالیه و افراطی و ... بود؛ صدوق در توحید از مانی و مجوس و نگاهشان به اهریمن بحث نموده و از زنادقه، نصارا، یهود و برهمنان و ... سخن آوره و تفاوت میان برهمنان و هندوها را می داند و با آگاهی از آنها سخن می گوید. ایشان خیلی راحت از ترجمه های تازه کتاب بوداسف و بلوهر(ترجمه پهلوی از قصه هندو) را در کمال الدین استفاده نموده و حتی ممکن است ترجمه این کتاب ها را خودش انجام داده باشد.

تعصبات بیجا؛ مانع تعامل بین الادیانی

وی افزود: در دوره صدوق و به همت وی، در سده چهارم تفکرات شیعه در سطح بالا برای ارتباط با ادیان بوده و از تعصباتی که امروز سبب می شود تا حقایق دین و مکتب اهل بیت بازتاب جدی پیدا نکند، دور بوده اند. کوشش صدوق این بود که از مجرای عقل هم می توان حق را اثبات کرد، زیرا عقل هم در کنار وحی، از منابع اجتهاد است؛ ضمن اینکه این آموزه از مشترکات شیعه، برهمن و هندوئیزم است؛ وی اشاره دارد حقیقتی که حق به آن تکیه دارد، ذات احدیت است و این حق است که اگر حقوق بشر و مدنی و جزا و بین الملل بر مدار آن باشد، با ادیان هماهنگ خواهد شد.

وی افزود: نکته دیگر کمال الدین، آن است که اساس حق به خدا باز می شود؛ در گرایشات بودیسم هم این مسئله وجود دارد؛ همچنین صدوق معتقد است که رابطه پدیده ها را باید براساس قانون علیت جست وجو کنیم، در این صورت به علت العلل یعنی خدا می رسیم.

جلالی اعلام کرد: براساس نظر صدوق، انسان ها در برابر حق دو گروه هستند؛ کسانی که به حق پابیند هستند و حق را ادا می نمایند و گروهی که از حق پیروی نمی نمایند، صدوق روی مشترکات ادیان که محور اصلی آن حق است، اشاره زیادی دارد. باب های 12 تا 14 به بحث با ارباب ادیان اختصاص دارد، برای آنکه نشان دهد مشترکاتی داریم، نه اینکه اسلام حدود و ثغوری دارد که با هیچ مکتبی قدر مشترک ندارد.

پریها: پریها مجله گردشگری، خبری، موفقیت، آشپزی و سرگرمی میباشد.

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و گردشگری