اسهال و انواع آن - بلاگ پو

اسهال و انواع آن

در اصطلاح عوامل اسهال را دفع مدفوع روزانه به صورت شل یا آبکی، همراه با افزایش قابل توجه دفعات اجابت مزاج می دانند. اما از نظر علمی مدفوع با حجم مایع 300cc با بالا در 24 ساعت و وزن مدفوع بالا 200 گرم در روز با توجه به یک رژیم پرچربی و گوشت و کم فیبر مثل رژیم غربی را اسهال می گویند. اما یک مورد دیگر است که دفعات اجابت مزاج بالا می باشد ولی اسهال حقیقی نیست. این حالت را اسهال کاذب می نامند. در این اسهال خروج مکرر و متناوب حجم های کم مدفوع به واسطه علل مختلف داریم و به جای آن ترشحات مخاطی چسبناک و کف آلود که گاهی به سختی با آب پاک می شوند، دیده می شود.

این در واقع به خاطر یبوست، سندرم روده تحریک پذیر، اختلال عصبی-حرکتی در عضلات و اسفنکترهای دخیل در دفع مدفوع است که باعث تحریک ترشح مخاطی می شوند و این ترشحات مخاطی جمع شده، ایجاد فشار و احساس دفع در فرد می نماید. لذا او مکرر به دستشویی می رود ولی دفع مدفوع یا بسیار ناچیز است یا اصلاً مدفوع وجود نخواهد داشت و فقط ترشحات مخاطی داریم. اگر هم مدفوع باشد اول مدفوع ناچیز که معمولاً هم قوام سختی دارد خارج شده و بعد ترشحات مخاطی دفع می گردند. به هر حال این شرایط ایجاد اسهال کاذب می نماید که گاهی حتی با بی اختیاری مدفوع همراه می شود و فرد را از نظر روانی و اجتماعی شدیداً آزرده می نماید و بیمار با شکایت از بیماری خود به اسم اسهال نزد پزشک می آید، در حالی که در واقع اسهال ندارد و اشکال در جای دیگر است. درمان این اسهال هم برطرف همان عامل زمینه ای است که باعث ایجاد آن شده بود.

انواع اسهال حقیقی

تقسیم بندی مختلفی برای اسهال های حقیقی داریم که هر یک از یک جنبه خاصی در خصوص آنها به کار می رود. اما مهمترین جنبه تقسیم بندی که خیلی از لحاظ بالینی اهمیت دارد، مدت زمان طول کشیدن اسهال است. اگر یک فرایند اسهالی دو هفته یا کمتر طول بکشد تحت اسم اسهال حاد نام برده می شود. اگر دو تا چهار هفته طول بکشد، اسهال را به نام اسهال پایا و بالای چهار هفته را تحت اسم اسهال مزمن می شناسیم.

در اسهال حاد برحسب علت اسهال های عفونی ناشی از عوامل بیماری زا مختلف اعم از باکتری ها، ویروس ها و انگلهای مختلف مطرح است. علت دیگر که از لحاظ اهمیت در درجه دوم است، عوارض جانبی داروهای مختلف است که به ویژه در خصوص داروهای پرمصرف مثل آنتی بیوتیک ها اهمیت پیدا می نماید. علت سوم روبرو به سموم مثل حشره کش ها، آفت کش ها و گازهای شیمیایی جنگی است که این عوامل با اثر روی سیستم گوارشی و سیستم های کنترلی دیگر مثل جریان خون و اعصاب ورودی به سیستم گوارشی باعث بروز اسهال می شوند. اسهال های پایا حالت بینابینی دارد یعنی هم علل اسهال حاد و هم علل اسهال مزمن می تواند در آن دخیل باشد، اما انواع اسهال مزمن برحسب علت پنج دسته می شوند که هر یک از اهمیت بالینی و پیش آگهی خاص خود را دارد.

1-اسهال های ترشحی

اسهال های ترشحی ناشی از اختلال در انتقال آب و الکترولیت ها از مخاط روده کوچک و روده عظیم است. در اسهال ترشحی مدفوع آبکی و حجیم دیده می شود و حتی اگر فرد مدتی از غذا خوردن امتناع کند (مثل زمان روزه داری)، باز هم اسهال تداوم خواهند داشت. در این نوع اسهال هیچ گونه سوء جذب مواد محلول مثل قندها و ... نداریم. لذا غلظت مدفوع از لحاظ اسمزی طبیعی است.

2-اسهال های اسمزی

اگر در جذب مواد محلول در آب مثل قندها به هر علتی اختلال ایجاد شود، این مواد در فضای لوله گوارش به جای مانده و میزان زیادی آب به سمت خود می کشند (قدرت کشش آب به وسیله مواد محلول را با معیار اسمولالیته می سنجد). لذا این اسهال را به علت وجود این خاصیت، اسهال های اسموتیک یا اسمزی گویند.

3-اسهال چرب

اسهال های چرب را اصطلاحاً اسهال های استئاتوره ای هم می گویند. علت این اسهال ها هرچه باشد، نهایتاً موجب سوء جذب چربی ها شده و این چربی ها به ناچار داخل محتویات مدفوع می شوند و ظاهر گریس مانند و چسبنده به مدفوع می دهند.

4-اسهال های با علل التهابی

این اسهال ها بسیار آزاردهنده هستند و علت آن همراهی اسهال با خون و چرک ناشی از ضایعات التهابی است. گاهی التهابات با تب همراه است که باید توجه شود. در افراد مسن اگر خونریزی و التهاب وجود داشت، حتماً باید پیگیری های بعدی انجام شود تا خدای ناکرده بدخیمی و سرطان های لوله گوارش از احتمالات موجود خارج شود.

5-اسهال های حرکتی

لوله گوارش در جدار خود عضلات احشایی دارد که به وسیله سیستم عصبی اتوماتیک بدن کنترل می شود. شبکه عصبی انتریک هم در جدار روده در مجاورت این عضلات قرار گرفته است و در واقع فرمان های سیستم عصبی اتوماتیک را این سیستم عصبی انتریک به عضلات منتقل می نماید. حال اگر اشکال در این سیستم عصبی انتریک یا در خود سیستم عصبی اتوماتیک بدن باشد یا عضلات جدار روده تخریب شده باشد، در حرکات منظم لوله گوارش و روده ها مشکل ایجاد می شود.

انواع اسهال های حاد

بیش از 90 درصد اسهال های حاد به واسطه عوامل عفونی بیماری زا ایجاد می شود. لذا اغلب این اسهال ها با تب، درد شکم و استفراغ بروز می نمایند. بیشتر عوامل عفونی عامل اسهال بیشتر از راه مدفوعی -دهانی منتقل می شوند. یعنی مصرف آب یا غذای آلوده به مدفوع انسان یا حیوان مبتلا به ارگانیزم بیماری زا اگر به وسیله یک فرد سالم رخ دهد، این میکروارگانیزم ها وارد دستگاه گوارش فرد می شوند و بسته به نوع ارگانیزم، بیماری های مختلفی ایجاد می نمایند.

اسهال حاد عفونی در افراد با ایمنی طبیعی

اسهال در افراد سالم و با ایمنی طبیعی معمولاً به وسیله ارگانیزم های بسیار قوی و مهاجم که قادرند خود را از دام سیستم ایمنی بدن انسان به طرق مختلف برهانند و موجب بیماری زایی گردند، ایجاد می شود. این اسهال ها در منطقه ها فقیرنشین و کم بهره از منابع بهداشتی که آب آشامیدنی سالم و مواد غذایی گندزدایی نشده و عاری از میکروب در اختیار ندارند، بیشتر دیده می شود. به طور کلی افراد در معرض خطر اسهال های عفونی شامل افراد زیر می باشند:

الف -مسافرین:شاید تا به حال واژه اسهال های مسافرتی را شنیده باشید. افراد زیادی در اثر مسافرت دچار اسهال عفونی حاد می شوند که شایع ترین عامل آن باکتری های موسوم به باسیل های گرم منفی مثل ایشرشیا کولی (E.coli) شیگلا، سالمونلا و ... هستند.

معمولاً مسافرت ها در زمان تعطیلات انجام می شود و چون تعطیلات فصول گرم سال و تابستان بیشتر از سایر فصول است، گرمای هوا باعث رشد بهتر و بیشتر این میکروب های بیماری زا و ایجاد اسهال و مسمومیت غذایی در افراد می شود.

ب -مصرف نمایندگان:مواد غذایی خاص مثل همبرگر نیم پز، کالباس، سبزیجات خام، تخم مرغ، ماهی و سایر فرآورده های دریایی خام و .. که در بالا هم ذکر شد، احتمال آلودگی و ابتلا به اسهال را دارا هستند. باید حتی الامکان مواد غذایی را پخته مصرف نمایند و مواد غذایی مثل سبزیجات که خام مصرف می شوند، قبل از مصرف دقیقاً گندزدایی و شستشو شوند.

افرادی که:در خانواده، مهدکودک ها، مدارس، پادگان ها و ... به طور دسته جمعی کنار هم زندگی می نمایند. این افراد به علت تماس نزدیک و مداوم احتمال آلودگی بیشتری دارند و یک عفونت اسهالی مثل ژیاردیا به راحتی بین آنها منتشر می شود. لذا رعایت بهداشت و ضدعفونی کردن تمام لباس ها، ملحفه ها، حتی کف زمین و دیوارها و ظروف غذاخوری در این مراکز الزامی است.