تصوّف آذربایجان در مکتب شمس به بار نشسته است - بلاگ پو

طاهری خسروشاهی در این نشست با اشاره به اهمیت دوران درخشان تصوف اسلامی در ایران و به ویژه صندلی برجسته سده سوم تا ششم هجری گفت: از آنجا که سلسله های متصوّفه پس از ظهور صفویان و شکل گیری مذهب تشیع در ایران، رنگ و بویی ویژه گرفت، پرداختن به ویژگی های عرفان خراسان و آذربایجان در دوره صفویه جای بحث بسیار دارد و ما محدوده تاریخی خود را از شروع تا سده دهم هجری و به عبارتی هزار سال مناسبات عرفانی مشایخ آذربایجان و پیران خراسان قرار داده ایم.

وی گفت: براساس قرائن تاریخی، اوّلین مراوده عرفانی میان آذربایجان و خراسان، با ظهور شیخ ابواسحق جوینانی به عنوان نخستین چهره برجسته عرفان و مشایخ تبریز در اواخر سده دوم و اوایل سده سوم هجری شکل گرفته است.

طاهری خسروشاهی با تاکید بر صندلی برجسته و پایگاه بلند بایزید بسطامی، بزرگترین عارف قرن سوم هجری اضافه کرد: ابراهیم جوینانی نخستین آذربایجانی است که به منظور استفاده از مکتب عرفان خراسان، به ملاقات بایزید رفته است.

پژوهشگر تاریخ و ادبیات آذربایجان با اشاره به تأثیر عرفان خراسان در مناطق قفقاز و جمهوری آذربایجان فعلی بیان نمود: در این مورد می توان به ابونصر شروانی از چهره های تاریخی اوایل سده پنجم هجری اشاره نمود که نقش مهمی در انتقال مشرب عرفان خراسان به منطقه ارّان (آن سوی رود ارس در سرزمین های قفقازی) داشت.

وی ادامه داد: شاید بتوان یکی از دستاوردهای معنوی ابونصر شروانی را ظهور چهره های معروف و بلندپایه ای در این ناحیه، همچون خواجه محمد خوشنام نخجوانی، صلاح الدین بُلغاری نخجوانی و شیخ حسین شروانان دانست.

سردبیر مجله سفینه تبریز تأکید کرد: در مقطعی از تاریخ تصوف در اسلام، محیط برجسته فرهنگی آذربایجان آغوش خود را برای چهره های اصیل تصوّف به ویژه متصوّفه خراسان گشوده است و در این زمینه باید به حضور احمد غزالی در تبریز و مراغه در سده ششم اشاره نمود؛ چرا که مسافرت طولانی وی به تبریز، حلقه مراودات و مناسبات عرفانی آذربایجان و خراسان را کامل تر نموده است.

مسئول مرکز آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان دانشگاه تبریز در ادامه با اشاره به استیلای مغول بر خاک ایران در شروع سده هفتم توضیح داد: همزمان با کشاکش استیلای مغول، عرفان مکتب تبریز در دوران اوج و شکوفایی خود نهاده شد، چرا که هجوم مغولان به خراسان باعث شد که بسیاری از صوفیان مجبور به ترک آنجا شوند و اغلب به آذربایجان و آناتولی که ظاهراً امن تر از خراسان بود، مهاجرت نمایند.

طاهری خسروشاهی اعلام نمود: در این سده بزرگان تصوّف در تبریز به غرب(بغداد) نگاه نمی نموده اند و نیز اصلاً با آنچه در قونیه و خانقاه مولانا و یا صدرالدین قونوی می گذشته است، کاری نداشتند و به طور کلی در طول تاریخ تصوّف به خصوص از قرن چهارم به بعد، صوفیّه به شرق یعنی به خراسان توجه داشتند و طبیعی است که توجّه تبریز هم مستقیماً به مشایخ خراسان بوده باشد.

وی در انتها اظهار کرد: هنگام مرور تاریخ قرن هفتم نمی توان از واسطه العقد تصوّف آذربایجان، شمس الدین محمد تبریزی یاد نکرد و ذکر این نکته لازم است که تصوّف آذربایجان در مکتب شمس به بار نشسته و به وسیله او در مثنوی و غزلیّات مولوی منعکس شده است، هرچند که هم صحبتی مولوی با محقق ترمذی و الفت با آثار سنایی و عطّار، نشانگر سرچشمه های خراسانی عرفان او است.

dorezamin: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور لحظه آخری، تور ارزان، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه