خبرنگاران آیا توقف چاپ روزنامه های کاغذی بحران ساز است - بلاگ پو

در پی شیوع بیماری کرونا، اجرای طرح فاصله گذاری اجتماعی از روز ششم فروردین آغاز شد. بعدازآن بود که یازدهم فروردین کمیته اطلاع رسانی و مدیریت جو روانی ستاد مقابله با کرونا در ایران، ممنوعیت چاپ کاغذی روزنامه ها در ایران را گفت.

مصوبۀ اخیر ستاد ملی مقابله با کرونا مبنی بر توقف انتشار کاغذی روزنامه ها در روزهای اخیر یکی از پرحاشیه و پر حرف و حدیث ترین تصمیمات این ستاد از ابتدای آغاز به فعالیت آن بوده است؛ بنابراین مصوبه مقررشده است که از 16 فروردین تا خاتمه طرح فاصله گذاری اجتماعی، روزنامه ها شکل چاپی نداشته و تنها نسخه دیجیتال آنان در دسترس باشد.

ستاد مقابله با کرونا پیش تر دلیل این تصمیم را خطرات شیوع کرونا عنوان نموده و اعلام داشته بود که این تصمیم بنابر توصیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و بر این اساس اتخاذ شده که انتشار نسخه کاغذی روزنامه ها نقض توصیه فاصله گذاری اجتماعی است و ممکن است موجب شیوع بیشتر این بیماری در جامعه گردد؛ تصمیمی که با هدف کاهش خطر شیوع ویروس کرونا و در راستای قطع زنجیره ابتلا گرفته و اجرا شده اما ظاهراً معنای دیگری برای فعالان عرصۀ رسانه داشته است.

یکی از موضوعاتی که در این جریان منتقدان روی آن دست گذاشته و تصمیم ستاد ملی مقابله با کرونا را به چالش کشیده اند، عدم رعایت این ملاحظه نسبت به تمامی عرصه های جامعه و باز شدن ادارات، نهادهای دولتی و فعالیت های بعضی از مشاغل است که این بحران و این ستاد آنان را تعطیل ننموده است.

اعمال محدودیت جدید و نقض آزادی بیان برای رسانه، اهمیت و قدرت صندلی اخبار مکتوب در شرایط بحرانی، محدود کردن تکثر کانال های اطلاع رسانی، انحصاری شدن اطلاع رسانی در شرایط حاضر، حضور نداشتن متخصصان حوزه رسانه در جلسه تصویب توقف چاپ کاغذی روزنامه ها و درنتیجه غیرکارشناسی و نادرست بودن این تصمیم، عاری از مفهوم شدن و از دست دادن رسالت رسانه های مکتوب، خطر افزایش اخبار جعلی به دلیل حذف رسانه های مکتوب، مسائل قانونی بودن این تصمیم، عدم دسترسی افراد بیگانه با فضای مجازی به اخبار رسمی، بیکاری روزنامه نگاران (به ویژه آن هایی که قادر به دورکاری نیستند)، تعطیلی چاپخانه و شاغلان حوزۀ نشر و توزیع، تحمیل خسارت های سنگین بر روزنامه داران و منتشر و توزیع نمایندگان، عدم توجه به تجربهٔ سایر کشورها و تعطیل نشدن انتشار مطبوعات در کشورهایی که این ویروس شیوع بیشتری داشته و ... ازجمله علل برجسته ای بود که منتقدان و صاحب نظران حوزه های مختلف به ویژه فعالان رسانه در مخالفت با توقف انتشار کاغذی روزنامه ها بر آن تأکید کردند.

اعلام مخالفت مدنی

یکی از نخستین واکنش ها نسبت به این موضوع از سوی چهره های شناخته شده و فعال در روزنامه های صاحب نام بود که با نوشتن نامه ای به رئیس جمهوری مخالفت و تقاضای خود را برای جلوگیری از این اقدام گفتند. علیرضا بختیاری، الیاس حضرتی، محمدعلی وکیلی، مصطفی کواکبیان، منصور مظفری، نعمت الله شهبازی و محمدرضا سعدی،مدیران مسئول روزنامه های جهانی اقتصاد، اعتماد، ابتکار، مردم سالاری، آفتاب یزد، گل و جهان صنعت بودند که روز چهارشنبه 13 فروردین در نامه ای به حسن روحانی اتخاذ تدابیری مؤثر برای جلوگیری از توقف انتشار نشریات کاغذی را خواهان شدند.

این مدیران در این نامه بر این نکته تأکید نموده اند که در این روزهای حساس، حضور روزنامه ها می تواند دولت و مردم را برای عبور هرچه سریع تر و البته کم هزینه تر از کرونا یاری کند. آنان در این نامه نوشتند:

فراموش نکنیم که بار اصلی روشنگری و اصلاح و شفافیت همیشه بر دوش مطبوعات بوده و در مواقع بحرانی این روزنامه نگاران بوده اند که اطلاع رسانی نموده و علی رغم مسائل و محدودیت ها، انجام وظیفه نموده اند. در این روزهای حساس حضور روزنامه ها می تواند دولت و مردم را برای عبور هرچه سریع تر و البته کم هزینه تر از کرونا یاری کند. لذا با توجه موارد مطروحه از حضرت عالی استدعا داریم در این شرایط حساس که حضور پررنگ رسانه ها می تواند نقش مؤثر، آگاهی بخش و یاری نماینده داشته باشد، دستور فرمایید ستاد مقابله با کرونا اجازه چاپ روزنامه ها را به صورت کاغذی (با اتخاذ تدابیر بهداشتی و فنی) صادر کند تا جامعه رسانه ای کشور بتواند در این مقطع مهم نقش سازنده و تاریخی خود را برای عبور از بحران با همراه سازی عموم مردم ایفا نماید.

نامه ای که بی انتها ماند

البته این نامه کارگر نیفتاد و انتشار روزنامه ها از 16 فروردین متوقف شد و این موضوع سبب استمرار نارضایتی ها از سوی اصحاب رسانه و سایر متخصصان حوزه های مختلف (حقوقدانان، اساتید دانشگاه، جامعه شناسان و ...) شد. متخصصانی که هریک با توجه به تخصص و دغدغۀ خویش از این تصمیم ناراضی بودند.

عباس عبدی، رئیس انجمن صنفی روزنامه نگاران نوشت: یکی از خطراتی که در شرایط کنونی جامعه وجود دارد خبرهای فیک و یا نادقیقی است که درباره موضوع کرونا فراوری و منتشر می گردد که این کار در غیبت روزنامه ها و بی اعتباری صداوسیما تشدید خواهد شد.

کامبیز نوروزی، حقوقدان و نایب رئیس انجمن صنفی روزنامه نگاران استان تهران با اشاره به اطلاعیه ستاد ملی کرونا مبنی بر عدم انتشار کاغذی روزنامه ها مدعی شد: تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا برای توقف انتشار کاغذی روزنامه ها یک تصمیم کاملاً غیرقانونی است و نه تنها ستاد ملی مبارزه با کرونا، بلکه هیچ مرجع دیگری اجازه ندارد مانع انتشار کلی مطبوعات گردد. مطابق با قانون مطبوعات، حتی شورای امنیت کشور هم اجازه ندارد به این گستردگی مانع از انتشار کاغذی روزنامه ها گردد، بلکه فقط شورای عالی امنیت ملی می تواند در موارد خاص و برای اخبار خاصی، محدودیت خبری برای مطبوعات ایجاد کند.

فریدون صدیقی استاد دانشگاه و پیشکسوت روزنامه نگاری در گفت وگو با خبرنگاران گفت: توقف انتشار کاغذی روزنامه ها از دست دادن یکی از ارکان آزادی است. بریدن و قطعه قطعه کردن ظرفیت متشکل رسانه های کاغذی، دردناک و غم انگیز است؛ و به نوعی پاک کردن هر صدایی است که می تواند تنوع و تکثرِ نگاه و تلقی را در جامعه موجب گردد.

امیر مسعودی متخصص حوزه ارتباطات رسانه و دانشیار علوم ارتباطات دانشگاه سوره به خبرنگار فرهنگی خبرنگاران گفت: رسانه ها به عنوان واسط بین مردم و دولت ها عمل می نمایند و یکی از اجزای مهم نهادهای مدنی هستند؛ بنابراین اهمیت رسانه ها در جامعه در حد نهادهای مدنی است و نمی توان قدرت آنان را نادیده گرفت یا تعطیل کرد؛ مانند این که بخواهید نهاد خانواده یا مدرسه و دانشگاه را نادیده گرفته و تعطیل کنید.

حجت الله جیرودی، پیشکسوت عرصهٔ چاپ و توزیع مطبوعات هم در مصاحبه با خبرنگاران یادآور شد: پرواضح است که مخالف تعطیلی روزنامه ها هستم و دلیل آن هم این است که چرا باید در یک شرایط بحران فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، مالی و تحریم و درگیری هایی که با جهان داریم و امروز جامعه ما با آن روبروه است، اطلاع رسانی در بین مردم قطع گردد؟ و مردم را مجبور کنیم که از رسانه های بیگانه کسب خبر نمایند؟ این واقعاً یک فاجعه ملی برای کشور است. به عنوان کسی که سالیان است درگیر این مسئله است و به عنوان یک کارشناس می گویم کاملاً مخالف این هستم که نشریات کاغذی متوقف شوند و دلیل آن این است که برای ایجاد سازوکار و زیرساخت های فراوری و توزیع نشریات کاغذی، میلیاردها تومان هزینه شده است. ظرف سالیان طولانی تأسیساتی مانند چاپخانه ها، لیتوگرافی ها، نمایندگان مطبوعات، سیستم توزیع، کیوسک و فروش کاغذ به وجود آمده است که اگر ابعاد مالی این قصه را در نظر بگیریم، با این توقف و تعطیلی مجموعه ای بسیار عظیم و ازنظر مالی میلیاردی، در حال سقوط و خطر است. درنتیجه باید گفت که توقف چاپ کاغذی مانند پاک کردن صورت مسئله است.

تصمیمی که اگر موقتی باشد، منطقی است

در کنار مخالفان مصوبه ستاد ملی مبارزه با کرونا مبنی بر توقف انتشار کاغذی روزنامه ها، بعضی از دست اندرکاران حوزه نشر و متخصصان رسانه با این موضوع به شرط موقتی بودن اعلام موافقت نموده و این تصمیم را تنها درصورتی که به صورت مقطعی و با توجه به شرایط حال حاضر جامعه گرفته شده باشد، معقول و منطقی خوانده اند.

علی اصغر کیا دکترای روزنامه نگاری و استاد دانشگاه علامه طباطبایی در مصاحبه با خبرنگاران توضیح داد: نظر من در باب این اتفاق مثبت است چون فراوری محتوای رسانه در نسخه چاپی نسبت به کار مجازی به جز بحث زمان بر بودن، عوامل اجرایی بیشتری را می طلبد و به حضور فیزیکی افراد در تحریریه احتیاج دارد، درنتیجه ستاد کرونا این تصمیم را گرفت و فکر می کنم اگر این جریان موقتی باشد، مسئله ای ندارد و شاید این مشکل زودتر حل گردد. اگر فرایند توقف چاپ کاغذی روزنامه ها طولانی تر گردد، مثلاً شش ماه طول بکشد قطعاً مسائلی را ایجاد نموده و سیستم مختل می گردد ولی توقف موقتی آن می تواند قابل توجیه باشد.

محمدرضا محمدیوسفی صاحب امتیاز و مدیرمسئول روزنامه جمهور در گفت وگو با خبرنگاران اعلام کرد: این تصمیم با توجه به شرایط موجود منطقی و فرصتی است که رسانه های مکتوب بتوانند خودشان را در حوزه الکترونیک نیز تقویت نمایند تا بعد از شرایط کرونا، نسخه کاغذی و الکترونیک را مکمل همدیگر در فضای اطلاع رسانی پیش بفرایند.

بهترین تصمیم کدام بود؟

درنهایت شاید بتوان گفت که هر فرد و صاحب نظر بر اساس دغدغه مندی و نوع جهان بینی خاص خویش به این موضوع نگریسته و آن را تحلیل می نماید؛ چنانچه به رغم دلخوری و مخالفت عمیق و شدید بعضی از فعالان رسانه، بعضی دیگر از این موضوع حتی به بهای تعطیلی دائمی مطبوعات به دلیل خاتمه یافتن هزینه های سنگین چاپ (به ویژه پس از شدت یافتن تحریم ها و مسائلی چون چند برابر شدن قیمت واردات کاغذ و ...) استقبال نموده اند.

اما در این میان شاید نگاهی متأملانه به نظرات گروهی از صاحب نظران رسانه، کلید فهم این موقعیت، دلیل مخالف ها و خروج کم هزینه تر از آن باشد؛ این صاحب نظران در بیان نظراتشان علاوه بر مخالفت با اصل مصوبه، به ارائه راهکاری در این زمینه پرداخته اند؛ راهکاری که عمدتاً از ماهیت رسانه های مکتوب و البته تجربه سایر کشورها منتج می گردد.

مجید رضاییان استاد دانشگاه و پژوهشگر ژورنالیسم به خبرنگاران گفت: این که امروز اصرار بر این باشد که روزنامه های کاغذی چاپ نگردد، خللی در فرایند اطلاع رسانی حرفه ای کشور است؛ زیرا روزنامه نگاری حرفه ای همچنان در جهان با مطبوعات به عنوان یک پایه مهم آن شناخته می گردد؛ همچنان که پایه دیگر آن خبرگزاری ها هستند. امروز که در شبکه های اجتماعی با حرف ها، شایعات و فیک نیوزهایی (اخبار نادرست) روبرو هستیم، به هیچ وجه صلاح نیست چرخه اطلاع رسانی حرفه ای؛ یعنی روزنامه نگاری حرفه ای را تعطیل کنیم. وقتی تیراژ را پایین می آورید، در راستای همین اقتضا عمل نموده اید و حتماً لازم نیست با تیراژ قبلی به فرایند ادامه دهید؛ اما وقتی چاپ را تعطیل می کنید رسانه را از رسمیت می اندازید. به دلیل اهمیت این روزنامه نگاری حرفه ای است که نمی توانید این چرخه را قطع کنید و به نظرم نباید این جریان قطع گردد. کرونا به شما دیکته می نماید توزیع را عوض کنید و این را باید عوض کرد؛ می توان روش های بهداشتی را به آن اضافه کرد و نه این که قید چاپ را زد.

مهدی رحمانیان مدیرمسئول روزنامه شرق در گفت وگو با خبرنگار خبرنگاران تأکید کرد: در جهان و به خصوص کشورهایی که از حیث شیوع کرونا وضعیتی به مراتب بدتر از ما دارند، روزنامه ها را تعطیل نکردند؛ معنا و مفهوم این قصه این است که خبررسانی در هیچ شرایطی نباید تعطیل گردد. چه در شرایط شاد و چه در بحران خبررسانی باید پای به پای مسائل جلو برود؛ یعنی چه آن موقع که مسائل حاد روانی در جامعه مطرح است، خبررسانی باید به وسیله رسانه های شناسنامه دار و معتبر صورت گیرد و چه آن موقع که حال همه خوب است و همه چیز گل وبلبل. روزنامه یعنی پرینت (چاپ کردن)؛ وقتی جلوی چاپ را بگیرید، مفهوم آن تعطیل شدن است؛ وگرنه رسانه های دیجیتال که قبلاً هم بودند و خبرگزاری ها، شبکه های اجتماعی و ... و روزنامه ها هم در فضای دیجیتال منتشر می شدند ولی وقتی از روزنامه صحبت کنیم یعنی از یک رسانه مکتوب سخن می گوییم، وقتی جلوی رسانه مکتوب گرفته می گردد یعنی تعطیل شدن. دولت راهکارهای برای رساندن مایحتاج اولیه مردم پیش بینی نموده است و به نظرم رسانه و به ویژه رسانه مکتوب را هم باید در این سبد ببیند؛ یعنی اطلاع رسانی و خبررسانی به مردم در طول این جریان نیست و در عرض آن است و باید این ها را هم زمان دید، یعنی باید راهکارهای بهداشتی را پیش بینی کرد که روزنامه بهتر و مطلوب تر به دست مخاطب برسد و از رهگذر روزنامه بگردد اطلاع رسانی دقیق تر و مسئولانه تری را انجام داد.

علیرضا عبدالهی نژاد استادیار دانشکده روزنامه نگاری دانشگاه علامه طباطبایی در مصاحبه با خبرنگاران گفت: در شرایط عادی کاملاً با این جریان مخالفم. نگاهم این است که فناوری های جدید نقش مقوم و تکمیل نماینده دارند و نه نقش جایگزین؛ بنابراین چیزی جای روزنامه چاپی را نمی گیرد و نمی تواند بگیرد. من کاملاً مخالفم که روزنامه بسته گردد ولی امروز در شرایط خاصی هستیم و فقط ما نیستیم که این کار را انجام می دهیم. من می گویم در کنار این امر می توان درس های دیگری را هم در شرایط روزنامه نگاری در عصر کرونایی گرفت. اگر این سیاست را در پیش بگیریم بهتر است به جای این که روزنامه را کامل تعطیل کنیم و کاملاً به سمت انتشار در وب برویم، در تعداد صفحات کمتر با نهایت رعایت پروتکل های بهداشتی، کار را ادامه دهیم. روزنامه نگاران هم می توانند مانند بسیاری از مشاغلی که دایر هستند، سرکار باشند. وزارت خانه ها و نهادها و مؤسسات دولتی از روز شنبه با یک سوم نیرو سرکار رفتند. این که این کار درست است یا غلط و این که قرنطینه باید کامل باشد و ... بحث دیگری است، بحث من این است که می گردد روزنامه ها هم با تعداد کمی نیرو یا با دورکاری به کارشان ادامه دهند. پاک کردن صورت مسئله بسیار راحت تر هست. از این منظر می گویم می توانستیم فکر کنیم و به جای پاک کردن صورت مسئله، راه چاره بهتری را در پیش بگیریم.

به هر روی روز سه شنبه 19 فروردین ماه کمیته اطلاع رسانی ستاد ملی مقابله با کرونا طی اطلاعیه ای از نشر نسخه کاغذی رسانه ها از شنبه 23 فروردین اطلاع داد. در اطلاعیه این کمیته آمده است:

بی شک کوشش شبانه روزی همکاران رسانه ای در سطح ملی و استانی برای ایفای نقش موثر و پیشگام اطلاع رسانی در مقابله با کرونا بیش از گذشته نمایان نمود و جا دارد از کوشش مستمر 24 ساعته سربازان گمنام نظام اطلاع رسانی کشور درصحنه مقابله با کرونا تقدیر و تشکر بعمل آید.

به اطلاع می رساند با عنایت به اجرای طرح فاصله گذاری هوشمند از روز شنبه 23 فروردین در سراسر کشور کلیه نشریات چاپی با رعایت دستورالعمل های بهداشتی ابلاغی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی منتشر خواهند شد.

به این ترتیب در کلیه نقاط کشور با رعایت دستورالعمل های بهداشتی مصوب و رعایت کلیه جوانب برای پیشگیری از شیوع کرونا در مراحل فراوری چاپ و توزیع توسط مدیران رسانه ها از روز 23 فروردین انتشار نسخه کاغذی روزنامه ها و سایر نشریات بلامانع خواهد بود. اما آنچه روی داد سبب شد تا توجه بیشتری به رسانه های مکتوب با نسخه های چاپی صورت گیرد.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا

georgiaro.ir: گرجستان: سفری به کشور زیبایی ها