دیزنی پلاس با فرمول موفقیتش آثار پرفروش را مبتذل نموده است - بلاگ پو

هربرت مارکوزه فیلسوف آلمانی-آمریکایی که سال 1979 درگذشت و در سال های پایانی عمرش بابت نقدهایش به سرمایه داری در سطحی دنیای مشهور شده بود احتمالا اگر امروز زنده بود از طرفداران دیزنی پلاس می بود. البته نه از این بابت که علاقه مند به مجموعه آثار سینمایی یا سریال های این شبکه باشد بلکه از این جهت که دیزنی پلاس به نوعی نشان داد تئوری های فلسفی او چندان هم بیراه نبودند.

از نظر مارکوزه سرمایه داری و مصرف گرایی پیروز شده یک روش خوب زندگی، روشی بسیار بهتر از قبل را ارائه کند. اما با تغییرات کیفی درون این راستا و روش به مقابله می پردازد. در واقع دیزنی پلاس هم دقیقا از چنین قاعده ای تبعیت می نماید. به وسیله این شبکه یک دنیا خوب سینمایی در اختیار ما نهاده شده که همان بلاک باسترهای مدرن اند اما دقیقا همچون نقد مارکوزه به مصرف گرایی و سرمایه داری، این بلاک باسترها و محصولات این شبکه هم در برابر تغییر کیفی به شدت مقاومت نشان می دهند.

بلاک باسترهای مدرن یک فرمول پایدار یافته اند که باعث می گردد همیشه بلیت برنده را در اختیار داشته باشند. به همین علت هم احتیاجی به تغییر ندارند، فقط کافی است بدون آنکه پیروزیت شان را به خطر بیاندازند همان محتوای سابق را بی وقفه تکرار نمایند. دقیقا به همین علت است که در منظره فعلی مان از آثار محبوب سینمایی دیگر خبری از محتواهای خلاقانه و اصیل نیست.

این را باید دقیقا شیوه فیلم سازی دیزنی پلاسی نامید: روشی که در آن از یک سو گیشه در اختیار استودیوی دیزنی است و بر آن حکم می راند و از سوی دیگر با دیزنی پلاس آرشیو بزرگی از آثار پرفروش مشابه یکدیگر را در اختیار کاربران قرار داده. آثاری که دیزنی فراوری می نماید دقیقا از یک قالب معین پیروی می نمایند و سایر رقبا هم به شکل فزاینده ای به همین قالب نزدیک می شوند.

شاید نگاهی به آثار پرفروش تابستان امسال موضوع را بهتر تشریح کند. فیلم سینمایی کروئلا (Cruella) را در نظر بگیرید. این اثر سینمایی نقدهای رضایت بخشی دریافت کرد اما واقعا عرضه آن به اسم اثری که بخواهد به مجموعه فیلم های امسال افزوده گردد تا حد زیادی غیرضروری به نظر می رسید. در واقع فیلم آغازگر مجموعه ای بود که هیچکس احتیاج حضورش را حس نمی کرد. شخصیت کروئلا دویل از رمان صد و یک سگ خالدار تقریبا طی 60 سال گذشته بدون آنکه احتیاجی به یک داستان اصلی مربوط به خود داشته باشد وجود داشت، آیا واقعا امسال احتیاج داشتیم تا داستان این شخصیت را هم به فیلم تبدیل کنیم؟ آن هم با بودجه 100 میلیون دلاری؟ ساختن پیش عایدی بیوه سیاه (Black Widow) با بودجه 200 میلیون دلاری چه؟ شاید جامعه به چنین آثاری احتیاج نداشته باشد اما مسلما دیزنی به آن ها احتیاج دارد.

منطق وسواس گون پشت سرویس های استریمینگ مستلزم آن است که هر شکافی در دنیا های تخیلی مجموعه های سینمایی پر گردد و هر خط داستانی به جلو، عقب و چنانچه در رویکرد اخیر دیزنی به چنددنیای ها (multiverses) می بینیم حتی به راه های فرعی کشیده گردد. در واقع می گردد گفت استراتژی خاص کسب وکار دنیا سینمایی مارول و استودیوی مارول (که دیزنی سال 2009 آن را خریداری کرد) اکنون محتواهای این استودیو را معین می نماید و در عمل راستا تمام محصولات دیگر دیزنی از جمله مجموعه جنگ ستارگان (که دیزنی سال 2012 آن را به تملک درآورد) هم بر همین اساس معین می شوند. فیلم هنوز تبدیل به مجموعه نشده؟ خب برای آن یک مجموعه درست می کنیم. به هر حال توجه بیننده باید به هر قیمت ممکن جلب گردد.

مجموعه های سینمایی متوالی؛ کلید پیروزیت دیزنی و دیزنی پلاس

مبنای اصلی ماجرا این است: دیزنی باید هم زمان علاقه مخاطبان را به فیلم های سینمایی تازه خود حفظ کند و از طرف دیگر برای مجموعه فیلم های رو به افزایش سرویس استریمینگش هم مخاطب داشته باشد. چنین شرایطی احتیاجمند این است که مخاطبان فیلم های دیزنی را در سینما ببینند و در عین حال اشتراک سرویس دیزنی پلاس را هم خریداری نمایند. مجموعه های سینمایی دقیقا این احتیاج شرکت دیزنی را پوشش می دهند. مخاطب وقتش را صرف دیدنی مجموعه های بزرگ دیزنی پلاس می نماید و پس از آن برای دیدن تازهترین قسمت مجموعه به سینما می رود. به همین ترتیب، دیدنگران دنباله های تازه مجموعه های سینمایی را روی پرده دیدن می نمایند و بعد به سرعت مشغول دیدنی باقی قسمت های آن مجموعه در دیزنی پلاس می شوند.

به شکل کلی البته مجموعه های سینمایی پیش از این روش های تازه کسب وکار شرکت دیزنی هم وجود داشتند. اما سرویس استریمینگ فعلی دیزنی دقیقا بر موضوع آن ها تعریف شده و حال این سیاست به نظر شکست ناپذیر می رسد. دیزنی پلاس پس از آغاز به کار خود در ماه نوامبر سال 2019 طی پنج ماه پیروز شد بیش از 50 میلیون کاربر را جذب این سرویس کند. این عدد در تابستان امسال به 103.9 میلیون کاربر رسید. نتفلیکس برای رسیدن به دوبرابر این عدد حدود 10 سال وقت صرف کرد.

می توان ادعا کرد توسعه دیزنی پلاس در حال حاضر اصلی ترین ضرورت کسب وکار دیزنی شده و به همین علت هم طبیعتا توسعه مجموعه های سینمایی اصلی ترین ضرورت دیزنی خواهد بود؛ مجموعه هایی که چون خون در رگان سرویس استریمینگ این شرکت حرکت می نمایند و مخازن بزرگ محتواهای این شبکه را پر می نمایند.

شاید گفته گردد که به هر حال تمام محصولات دیزنی بخشی از مجموعه های سینمایی نیستند. اما آن دسته از فیلم ها که فعلا در دسته فرمول مجموعه ها قرار ندارند هم به شکل دیگری سعی می نمایند براساس مجموعه های پیروز پیش بروند و تحت تاثیر آن ها قرار دارند. برای مثال فیلم سینمایی گشت وگذار در جنگل (Jungle Cruise) را در نظر بگیرید. این اثر سینمایی براساس یکی از تفریحات فعلی موجود در پارک های دیزنی ساخته شده اما بیش از آنکه واقعا تحت تاثیر آن باشد از مجموعه دزدان دریایی کارائیب (Pirates of the Caribbean) الهام گرفته است و با آن نقاط مشترک بسیار دارد.

گشت وگذار در جنگل مانند همه قسمت های مجموعه دزدان دریایی کارائیب پر است از درگیری و نزاع در کشتی و هیولاهایی که با گرافیک کامپیوتری فراوری شده اند. درست مانند کروئلا، گشت وگذار در جنگل هم فیلم بدی نیست اما مطمئنا اثر اصیلی هم در نظر گرفته نمی گردد.

بعضی از بلاک باسترهای فعلی دنیا سینما خارج از قلمرو دیزنی فراوری می شوند. مثلا مجموعه مرد عنکبوتی هنوز در اختیار شرکت سونی است. اما حتی آن ها هم نمی توانند از نفوذ گسترده دیزنی دور باشند یا دست کم می توان گفت نمی توانند از منطق و قواعدی که دیزنی وضع نموده فاصله چندانی بگیرند.

به اسم یک نمونه دیگر می توان به آثار استودیوی برادران وارنر اشاره نمود. برای مثال آن ها اثری ابرقهرمانی چون جوخه انتحار (The Suicide Squad ) را براساس کمیک های دی سی فراوری کردند. مسلما جوخه انتحار نسبت به استانداردهای دیزنی فیم پرخشونت تری است یا در آن از فحش و ناسزاهای بیشتری استفاده شده اما کماکان با همان ویژگی های آشنایی طرفیم که در دنیا مارول هم به چشم می آیند. از طرف دیگر این آثار هم متکی بر اشتیاق دیدنگران در پی کردن ماجراهای ابرقهرمانانی اند که در قسمت های قبل بعضی از داستان هایشان مطرح شده. در خصوص جوخه انتحار هم می بینیم که فیلم دنباله مستقلی است بر اثر دیگری به همین نام ساخته سال 2016.

حقیقت این است که چند دهه آینده بلاک باسترهای دوره دیزنی به میزان خیلی از آثار ملودرام دهه 1930 یا وسترن های دهه 1950 برای مخاطبان از مد افتاده و غیرجذاب جلوه خواهند کرد گرچه البته احتمالا از میان آن ها چند مورد باکیفیت تر می توانند استثنا باشند و حتی پس از دهه ها هم مورد توجه قرار گیرند اما باقی این آثار صرفا توده ای از فیلم ها را تشکیل خواهند داد که تاریخ مصرف خودشان و همه شوخی ها و شخصیت های دنیا هایشان سپری شده است. در واقع بلاک باسترهای دیزنی به یادگاری شرم آور از دورانی بدل خواهند شد که تجارت به شکل مطلق عنان فرهنگ را در اختیار گرفته بود و کمر به نابودی آن بست.

پیش از این بعضی از بزرگترین کارگردان های تاریخ سینما هم درباره این شرایط هشدار داده بودند. برای نمونه چندی پیش مارتین اسکورسیزی فیلم های مارول را با پارک های تفریحی مقایسه کرد و گفت نمی توان این فیلم ها را سینمای حقیقی در نظر گرفت. این اظهارنظر اسکورسیزی مدتی بعد مورد حمایت یک کارگردان آمریکایی برجسته دیگر یعنی فرانسیس فورد کوپولا نهاده شد.

در حالی که اسکورسیزی گفته بود این فیلم ها را دیدن نمی نماید و این آثار را سینما نمی نامد، کوپولا پا فراتر گذاشت و از صفت نفرت انگیز برای نامیدن این فیلم های ابرقهرمانی استفاده نموده. کارگردان سه گانه مشهور پدرخوانده در مصاحبه با رسانه های فرانسوی در شهر لیون گفت: مارتین اسکورسیزی حق داشت که بگوید فیلم های مارول سینما به حساب نمی آیند [ارزش سینمایی ندارند] چون ما هنگام فیلم دیدن انتظار داریم چیزی بیاموزیم، چیزی دست گیرمان گردد، نوعی روشنگری، دانش، الهام… نمی دانم واقعا کسی ممکن است با دیدن دوباره و دوباره یک فیلم چه چیزی عایدش گردد؟.

pariha.com: پریها مجله گردشگری، خبری، موفقیت، آشپزی و سرگرمی میباشد.