زبان چگونه پدید می آید؟ - بلاگ پو

چگونه حدود 6000 زبان در جهان به وجود آمده اند؟ محققان مرکز تحقیقاتی لاپزیگ برای موضوع رشد دوره اولیه بچه ها در دانشگاه لاپزیگ، و موسسه مکس پلانک برای نظریه تکامل انسانی کوشش نموده اند تا روند توسعه یک سیستم ارتباطی تازه را در یک تجربه، شبیه سازی نمایند که نتیجه غافلگیرنماینده ای در پی داشت:

حتی بچه ها پیش دبستانی هم می توانند خودبه خود سیستم های ارتباطی ای را توسعه دهند که نشان دهنده مشخصات اصلی یک زبان طبیعی هستند.

اینکه زبان های جهان چگونه به وجود آمدند یک راز است. حتی به در نظر گرفتن این موضوع که شکل گیری این زبان ها میلیون ها سال طول کشیده است؛ اما دیدن اینکه چگونه افراد ناشنوا ناخودآگاه علائم زبانی تازهی برای ارتباط خلق می نمایند، واقعا چشمگیر است. مشاهدات نشان می دهند که وقتی دو غریبه ناشنوا در یک اجتماع به هم می رسند، در مدت زمان کوتاهی علائم زبانی یکدیگر را کشف می نمایند. معروف ترین نمونه از این موضوع، زبان اشاره نیکاراگوئه ای است که در دهه 1980 به وجود آمد. جالب اینجا است که بچه ها نقش مهمی در توسعه این زبان تازه داشتند. با این حال معلوم نیست این زبان دقیقا چگونه به وجود آمده است و همان طور که مانوئل بان (Manuel Bohn) توصیف می نماید:

ما اطلاعات نسبتا کمی از چگونگی تبدیل تعاملات به زبان داریم. این همان جایی است که مطالعات تازه ما شروع می گردد.

محققان مرکز لایپزیگ و موسسه ماکس پلانک در مجموعه ای از مطالعات سعی دارند تا این روند را به طور دقیق از نو خلق نمایند. طبق گفته دکتر گریگور کاچل (Gregor Kachel) مدت زمانی هست که این ایده وجود دارد؛ اما مسئله ای وجود داشت: چگونه بچه ها را بدون صحبت با هم، وادار به ایجاد ارتباط کنیم؟ راهکار این مسئله در مکالمات اسکاپی بین دو محقق آلمانی و همکارشان مایکل توماسلو در آمریکا کشف شد. بچه ها را در دو اتاق مختلف قرار دادند که ارتباط آن ها تنها به وسیله اسکایپ میسر می شد. پس از آشنایی مختصری با برنامه، محققان خیلی موذیانه صدا را قطع کردند و منتظر شدند تا بفهمند بچه ها چگونه ورای زبان با یکدیگر ارتباط برقرار می نمایند.

وظیفه بچه ها این بود که یک تصویر با موضوعات مختلف را در یک بازی هماهنگی توصیف نمایند. بچه ها خیلی سریع به یاری ابزار واقعی مانند چکش یا چنگال توانستند با تقلید کنش های متناظر (مانند خوردن) راهکاری برای مشکلشان پیدا نمایند؛ اما محققان مداوم بچه ها را با چالشی تازه و تصاویر انتزاعی بیشتر، روبرو کردند. برای مثال آن ها یک کاغذ سفید را به عنوان یک تصویر به آن ها دادند. نشان دادن هیچی کار سختی است. کاچل شرح می دهد که چطور دو دختربچه به رغم سختی موضوع توانستند از پسش برآیند:

ابتدا دختربچه فرستنده، حرکات مختلفی را امتحان کرد؛ اما طرف مقابلش گفت که چیزی از منظورش متوجه نمی گردد. ناگهان فرستنده تی شرتش را به کنار کشید و به نقطه سفیدی روی تی شرت رنگارنگش اشاره نمود. هر دو واقعا پیشرفت غیرمنتظره ای داشتند: البته که سفید! مانند کاغذ سفید. سپس، زمانی که نقش هایشان عوض شد، گیرنده هیچ نقطه سفیدی روی لباسسش نداشت؛ اما او نیز همان رویه را در پیش گرفت: تی شرتش را کشید و به آن اشاره نمود. خیلی سریع طرف مقابلش متوجه موضوع شد. در مدت زمان کوتاهی هر دو برای یک مفهوم انتزاعی علامتی اختراع نموده بودند. در طول مطالعه، تصاویری که باید نشان داده می شدند سخت تر و سخت تر می شدند که در حرکات بچه ها کاملا پیدا بود. برای مثال، برای اینکه بچه ها ارتباط بین دو حیوان را نشان دهند، برای عامل و اعمال، حرکات تازهی اختراع کردند و آن ها را کنار یکدیگر گذاشتند؛ بنابراین نوعی گرامر محلی کوچک خلق کردند.

زبان چگونه پدید آمد؟ بر اساس مطالعات اخیر، گام های زیر قابل قبول ظاهر شدند: ابتدا، افراد به وسیله علائمی که شبیه بود به کارها یا اشیا اشاره می کردند. مستلزم چنین ارتباطی، داشتن زمینه ای از تجربه های مشترک میان طرفین است. طرفین ارتباط از علائم یکسان برای اشاره به چیزهای یکسان از یکدیگر تقلید می نمایند؛ بنابراین علائم شکلی شخصی و در نهایت معانی قراردادی به خود می گیرند. به مرور زمان ارتباطات میان علائم و چیزها، انتزاعی تر و معنی انفرادی علائم خاص تر می شوند. برای مراوده حقایق پیچیده تر، به تدریج ساختارهای گرامری به وجود آمدند. با وجود این، جالب توجه ترین جنبه تحقیقات اخیر این است که این روند ها را می توان در شرایط کنترل شده و در عرض 30 دقیقه دیدن کرد.

این مطالعات نشان می دهند که ارتباط تنها به کلمات محدود نمی گردد. زمانی که راهی برای صحبت به وسیله یک زبان مرسوم نیست، افراد راه های دیگری را برای رساندن منظورشان پیدا می نمایند. این پدیده اساس توسعه یک زبان تازه را شکل می دهد. مطالعه مانوئل بان، گریگور کاچل و مایکل توماسلو نشان می دهد که نخسیت گام های توسعه یک زبان تازه چه شکلی می توانند باشند. با این حال، بر اساس صحبت های بان، سوالات تازهی در همین نقطه ظاهر می شوند:

دیدن اینکه چگونه سیستم های ارتباطی تازه در گذر زمان تغییر می نمایند بسیار جالب است، برای مثال زمانی که به نسل تازهی از استفاده نمایندگان منتقل می شوند. شواهدی هست که نشان می دهد زبان به هنگام این عبور نظام یافته تر می گردد.