سفر، سعدی و سهراب، چرا نمی توانیم به آسانی سفر کنیم؟ - بلاگ پو

در این فراخوان آمده بود: اول اردیبهشت روز سعدی، چهلمین سالگرد درگذشت سهراب سپهری شاعر نوپرداز نیز هست و به همین خاطر دعوت شده بود بر اساس شباهت های آثار دو شاعر علاقه مندان بنویسند یا سخن بگویند.

مهم ترین وجوه تشابه میان سعدی و سهراب این گونه برشمرده شده بود: عرفان، تأمل و آرامش، سیر و سفر، زبان سهل و ممتنع، موضوعات اجتماعی و اخلاق، طبیعت و نمودهای طبیعت گرایی، سیاست و جدال با مدعیان.

این فرصت البته 25 فروردین تمام شده و امیدواریم آثار درخوری ارایه شده باشد. هر چند همین که به این بهانه دربارۀ سعدی و سپهری گفته و نوشته و حتی تنها اندیشیده شده باشد نیکوست.

با این حال، نباید فراموش کرد که سعدی در دل سنت تعریف می گردد و سپهری با دنیای مدرن نسبت دارد و البته سهراب به زبانی می نوشت و می سرود که سعدی به کمال رسانده بود.

جنس عرفان سعدی هم با عرفان مورد علاقۀ سهراب تفاوت دارد. در نسبت با قدرت نیز سعدی، حاکمان را نصیحت می نماید و سهراب سیاست گریز است: من قطاری دیدم که سیاست می بُرد و چه خالی می رفت.

زبان سهراب را نیز نمی توان مانند سعدی دانست ولو هر دو پارسی سُروده باشند و اگر چه سهراب غالباً از الفاظ پیچیده بهره نبرده باشد.

با این همه و در نگاه اول، مهم ترین وجه اشتراک سعدی شیرازی که در قرن هفتم هجری قمری می زیسته با سهراب سپهری که 700 سال بعد، علاقه هر دو به سفر است و تجربۀ زیسته شان در همین ترک یار و دیار کردن.

از این رو می توان، بارزترین حلقۀ مشترک سهراب و سعدی را همانا سفر دانست هر چند که بعضی معتقدند سعدی به همۀ سفرها که دربارۀ آنها گفته و نوشته نرفته و با توجه به بُعد جغرافیایی و زمانی که برای انجام آن لازم بوده امکان پذیر نبوده که به همۀ این سفرها رفته باشد و برای تأثیر گذاری بیشتر از این فن بهره برده است اما دربارۀ هیچ یک از سفرهای سهراب، کمترین تردیدی وجود ندارد و به افغانستان و پاکستان و هند و ژاپن رفته و در این آخری، بیشتر توقف نموده و حکاکی روی چوب آموخته است.

چند سال قبل که روزنامه ای گزارشی بسیار خواندنی در بارۀ سهراب سپهری و زندگی او منتشر کرد و سراغ اعضای خانوادۀ شاعر رفت و به خاطر بازنشر در فضای اینترنت، امکان انعکاس نظر مخاطبان هم فراهم بود، دیدم بیشترین تعجب در این باره است که سهراب سپهری که شاعر و نقاش بوده و اوایل تنها از محل کارمندی و بعد تابلوهای نقاشی درآمد داشته چگونه توانسته به شرق و غرب عالم سفر کند.

پیداست که مخاطبان با نگاه امروزین به موضوع نگریسته اند و شاید ندانند که با بورس تحصیلی به پاریس رفته بود نه آن که برای گشت و گذار به فرانسه رفته باشد تا در هتل های گران قیمت زندگی کند که روشن است چنین پولی نداشته است.

او مرداد 1336 و در 29 سالگی و به صورت زمینی به اروپا رفت و لندن و پاریس را دید و در مدرسۀ هنرهای زیبای پاریس در رشتۀ لیتوگرافی ثبت نام کرد اما بورس تحصیلی او در میانه قطع شد و چاره ای نداشت جز آن که مدتی مخارج خود را با کارهای متفرقه از جمله پاک کردن شیشه ساختمان های بلند و آویزان شدن از ساختمان 20 طبقه تأمین کند.

در بعضی سفرها هم میهمان برگزار کنندگان نمایشگاه هایی بود که آثار او را به نمایش گذاشته بود و البته چون زن و فرزند نداشت دغدغۀ تأمین خانواده در تهران را هم نداشت و هزینه های خودش را تأمین می کرد کافی بود.

نگاهی به زندگی 52 سالۀ سهراب سپهری اما نشان می دهد شرایط برای سفرهای فراوان او فراهم بوده و به جاهایی رفته و زندگی نموده که برای شاعر و نقاش جوان امروزی چه بسا امکان پذیر به نظر نرسد. از دریافت ویزا تا تأمین هزینه ها و مسایل جوراجور دیگر.

حتی وقتی چنگال سرطان به جان او چنگ می اندازد نیز شال و کلاه می نماید و به لندن می رود تا درمان گردد ولی چنان کار از کار گذشته بود که ترجیح می دهد بازگردد و در ایران بمیرد.

هر بار که زندگی سهراب را می خوانم و مرور می کنم مهم ترین وجه شگفت آور و حسرت زای زندگی او این است که به راحتی جا به جا می شده است و یادمان باشد تابلوهای او در زمانۀ ما میلیاردی قیمت می خورند و در آن روزگارنهایتاً به هفت هزار تومان می فروخت که دو یا سه برابر حقوق متوسط بود.

به بهانۀ سهراب که هم روزگار ما بود و نه سعدی که بسیار دورتر می زیست می خواهم این را بنویسم که یکی از مهم ترین حسرت ها سخت شدن سفرهای خارجی است که عملا در انحصار طبقات خاصی درآمده است و سهم بقیه زیاد نیست و چه بسا سال تا سال نتوانند شهرهایی چون لندن، توکیو، پکن، دهلی، سئول و مانند آن راببینند و ویزا دریافت خود داستانی شده و چه کار دارد به روزگار سهراب که زمینی به اروپا می رفت.

دوستی که به سفر توصیه می کرد، می گفت در سرانجام عمر آن روزهایی که به روال عادی زندگی ننموده ایم و شهری دیگر و مردمانی دیگر را دیده ایم متفاوت ترین و شیرین ترین خاطرات ما به حساب می آیند و اگر دوباره فرصت زیستن پیدا کنیم می خواهیم آن تجربه ها را تکرار کنیم.

همان دوست البته چندی پیش می گفت کاش آن 10 هزار دلار را در دو سفر پارسال هزینه ننموده بودم تا سال جاری با توجه به افزایش قیمت روی ودیعۀ خانه می گذاشتم و جای عظیم تری را رهن می کردم و حس می کرد در حق فرزند خود جفا نموده است.

نکته، همین است: به سفر نمی رویم. نه این که پول نداشته باشیم. به این خاطر که از آیندۀ خود و فرزندان مان مطمئن نیستیم و تازه این در حالی است که ویزا بدهند و کسی را داشته باشیم که دعوت نامه بفرستد و باقی قضایا.

سهراب، بسیار سفر می کرد و بر خلاف تصور اموال فراوان نداشت و در تهران نیز در دو محلۀ امیرآباد و گیشا زندگی می کرد که در آن موقع و هنوز هم به طبقۀ متوسط تعلق دارد و این گونه نیست که ساکنان آنها مدام بین لندن و پاریس در رفت و آمد باشند.

به بهانۀ روز سعدی و چهلمین سالگرد کوچ ابدی از سهراب سپهری باید دربارۀ زبان پارسی می نوشتم و شعر و نکات دیگر. اما سال های پیش در همین عصر ایران در این زمینه ها نوشته ام و در دست رس است. از این رو ترجیح دادم به سفر بپردازم و این که آیا سفربه خارج از کشور با درآمدهای معمول حق همۀ شهروندان نیست؟

تصور کنیم سهراب در دهۀ 90 خورشیدی می خواست به همان جاهایی برود که رفته بود و تنها از محل فروش تابلوهای نقاشی و البته به عنوان نقاشی که هنوز مشهور نشده است.

آیا می توانست؟ و آیا اگر به سفرهای متعدد نرفته و دنیا را با جلوه های گوناگون آن ندیده بود، سهراب سپهری همانی می شد که شد؟

pariha.com: پریها مجله گردشگری، خبری، موفقیت، آشپزی و سرگرمی میباشد.

kurdeblog.ir: مجله سرگرمی و گردشگری