کشف آخرین نیایشگاه هخامنشیان در ایران - بلاگ پو

همانطور که در بالا گفتیم، غار اشکفت سلمان ایذه مهمترین نیایشگاه هخامنشیان بوده که در شهر ایذه در استان خوزستان قرار گرفته است. خط نوشته هایی میخی مربوط به دوره ایلام نو در این غارها کشف شده است؛ اشکفت سلیمان در جنوب ایذه قرار گرفته است و شامل نقش های برجسته ای از دوره ایلامیان و بقایای یک ساختمان متعلق به اتابکان نیز می شود. غار اشکفت سلمان ایذه پرستشگاه تریشا که از خدایان ایلامی ها نیز بوده است. در منطقه شهر ایذه در خوزستان به غیر از سنگ نوشته ها، درون این غار چشمه های معدنی را هم در دل کوه های منطقه مشاهده خواهید کرد.

درون غار اشکفت سلمان ایذه چهار نقش برجسته وجود دارد که دو تای آن داخل غار و دو تای دیگر در خارج از غار وجود دارد. عظیم ترین نوشته خط میخی از دوره عیلامی در این غار وجود دارد که از زمان شاهک عیلامی، شاه بومی آیاپیر یا آیاتم، وجود دارد و هم چنین برای نخستین بار حضور مصور زن دوشادوش مرد در نقش برجسته های این غار دیده شده است.

طبق گفته های قدیمی ها یکی از خدایان عیلامی به نام تریشا که برای پرستش به غار اشکفت سلمان ایذه می آمده و با خدای خود راز و احتیاج می نموده است. در این مکان به غیر از حکاکی یک غار و چشمه معدنی هم از دل کوه های بیرون زده و به زیبایی این منطقه در شهر ایذه افزوده است. در منطقه غار اشکفت سلمان ایذه چهار نقش برجسته با تصاویری زیبا و جذاب از هانی که پادشاه محلی آیاپیر، شوترو وزیر وی و آمانتا زن هانی در 2 نگارکند جداگانه دیده می شود که گویا سکونت و احترام و نیایش خانواده حکمرانی محلی نسبت به این معبد مقدس است.

از بین این چهار اثر دو مورد در داخل غار و دو مورد دیگر در خارج از غار قرار گرفته است که در این آثار برجسته حضور زن در کنار مرد را می توانید برای اولین مشاهده کنید و این نشان دهنده ارزش قائل شدن به زنان در آن موقع و نقش آن ها در جامعه و ایران باستان بوده است.

بنابر کشف 2 کتیبه دیگر در غار اشکفت سلمان ایذه، نگاره ای به خط میخی هم در آن کشف شده که در متن آن به صورت مبسوط درباره احترام به این معبد و خدایان عیلامی نیز حکاکی شده است که همه افراد در آن به حالتی ایستاده و دست بر سینه و موقعیت دعا نیز قرار دارند که اگرکمی با دقت و توجه بیشتر به این نگاره های کنده کاری شده نگاه کنیم، می توان دریافت که پاهای آن ها به نشانه حرمت برهنه است.

بنابر گفته نویسنده کتاب تاریشا، صالح پور به جرات می توان گفت که در هیچ جای ایران تصاویری با این ویژگی و به این زیبایی که بتواند زنان و بچه ها را در ان زمان به این خوبی نمایش دهد مشاهده نخواهید کرد. از این حیث نگارکنده های این بنا در نوع خود ممتاز و بی مانند بوده اند و همچنین با توجه به تعداد زیادی از سنگ نگاره ها، کتیبه ها و نقوش آیینی و مذهبی در شهر ایذه می تواند این شهر را به عنوان شهر نگارکندها و شهر موزه نگاره ها نیز معرفی کرد.

چهار نقش برجسته در دل این سنگ نگاره های به ترتیب زیر است:

نقش برجسته شماره یک

نقش برجسته اولی که در این منطقه وجود دارد مربوط به نیایش هانی پادشاه محلی آیاپیر به همراه وزیر وی شورترورو و خانواده او می باشد. در این کنده کاری شاه در جلو ایستاده و همگی آستین کوتاه بر تن داشته و بدون کفش در این تصویر هستند. زن هانی به نام هوهین یا آماتنا پشت وزیر ایستاده است و جلوی شاه هم یک آتشدان قرار گرفته است و فرزند شاه هم به خاطر اهمیت کمتری که نسبت به بقیه دارد کوچکتر از بقیه نیز حجاری شده است. تمامی افراد درون این کنده کاری از سمت چپ طراحی شده اند و روی نگاهشان به سمت غار کوچکی است که درون اشکفت نیز قرار گرفته است.

نقش برجسته شماره دو

نقش برجسته دیگری که در سنگ نگاره های غار اشکفت سلمان ایذه قابل مشاهده است مربوط به هانی به همراه همسر و پسرش است. این دو در حالت ایستادن و احترام قابل مشاهده هستند، دقیقا حالتی که همسر هانی دارد درست همانند حالتی که مجسمه 1800 کیلوگرمی به دست آمده از شوش ناپیراسو همسر پادشاه ایلام میلانه اونتاش گال دارد. تصویر نقش زن با وقار نشان از اهمیت زن در دوران ایلامی دارد؛ سه سنگ نبشته بر پوشاک نیایشگران وجود دارد.

نقش برجسته شماره سه

این نقش برجسته در ارتفاع 3 متری بر روی سنگ های غار اشکفت سلیمان ایذه حکاکی شده است و این مورد کاملا درون غار قرار گرفته است. در کنار آن سنگ نبشته ای هم به خط ایلامی کنده شده است و هانی به تنهایی در حال نیایش بوده و اینبار بر عکس نقش های برجسته شماره 1 و 2 هانی از سمت راست نیز حجاری شده است. از همین اینرو می توان نتیجه گرفت فضای میانی نقش برجسته 2 و 3 مرکز نیایشگاه بوده است. این تصاویر مورد حمله یادگاری نویس ها قرار گرفته است و از آنجا که در زیر اشکفت رطوبت زیادی دارد به شدت آسیب دیده اند.

نقش برجسته شماره چهار

نقش برجسته چهارم که بر روی دل سنگ های این منطقه وجود دارد اما تصویر نامفهومی است مربوط به یکی از خدایان آن موقع می شود. این تصویر کنده کاری شده مانند مجسمه ای است که در نقوش کول فرح دیده می شود ولی در این تصویر جزئیات قابل مشاهده نیست، پاهای مجسمه بر روی پایه ای قرار دارند و ریش بلند او به سینه می رسد.

ویرانه هایی از یک ساختمان

یک ساختمان خرابه هم در این منطقه وجود دارد که می گویند مربوط به نیایش های سلمان فارسی بوده است. اما بهتر است بگوییم که این ساختمان به دوره اتابکان برمی شود و دلیل ساخت آن هم این بوده که این دره به اشکفت سلمان تعلق داشته و از همین رو شاید مانند قبر مادر سلیمان برای حفظ آثار تقیه لازم بوده است. به هر حال اگر سلمان فارسی قبل از اسلام در این منطقه نیایش می نموده هنوز مسلمان نشده بود و بعد از اسلام هم رد او را در ایذه نداریم.

دیگر جاذبه های دیدنی شهر ایذه

گفتنی است که غار اشکفت سلیمان ایذه تنها جاذبه دیدنی و تاریخی این شهر نیست، بلکه در شهر ایذه خوزستان جاذبه های دیگری وجود دارد که در زیر به آن ها اشاره خواهیم کرد.

دشت سوسن: یک جاذبه طبیعی در 35 کیلومتری شمال غربی شهر ایذه به نام دشت سوسن که در واقع بهشتی در این منطقه محسوب می شود قرار گرفته است.

محوطه باستانی شمی: در فاصله 9 کیلومتری روستای شمی از دهستان سوسن در شمال شهرستان ایذه آثاری باستانی متعلق به دوره الیمائیه از 150 سال قبل از میلاد مشتمل بر مجسمه معرف سردار پارتی، سنگ های مرمری و گورستان باستانی کشف شده است

تالاب میانگران: این تالاب در واقع یکی از جاذبه های مطرح در شهر ایذه است که در حدود 2400 هکتار در جنوب غربی کوهپایه زاگرس در فاصله 1.5 کیلومتری این شهر قرار گرفته است.

آبشار توف اسپید: دو آبشار عظیم در شهر ایذه قرار گرفته است که به آبشارهای اول و دوم توف اسپید نیز شهرت دارند. این آبشارها در منطقه حفاظت شده شالو و مونگشت قرار دارند و از ارتفاعات این منطقه سرچشمه می گیرند.

سنگ نگاره کول فرح: در 7 کیلومتری شمال شرقی شهر ایذه سنگ نگاره ای به نام کول فرح در منطقه ای به نام تنگه کول فرح قرار گرفته است.

باجول: یک منطقه خوش آب و هوا در جنوب شهر ایذه قرار گرفته است که در ادوار گذشته به دلیل ساخته شدن آب بند در جهت رودخانه بخش هایی از آن به زیر آب رفته است.

قلعه تل: در حد فاصل شهرستان باغ ملک و ایذه در جهت شاهی استان فارس و خوزستان قلعه ای با عنوان قلعه تل قرار گرفته است که قدمت آن به سال 1790 میلادی برمی شود.

پل تاریخی شالو: و آخرین جاذبه ای که بعد از غار اشکفت سلیمان ایذه می توانید در این شهر از آن بازدید کنید پل تاریخی شالو است که از جمله آقار قدیمی این شهرستان به شمار می رود. در قدیم این پل چوبی و تلفیقی از چوب و طناب بود. بعدها با استفاده از کابل دو سر پل را به هم وصل کردند.

ثبت دنیای شهر ایذه در سازمان یونسکو

در سرانجام گفتنی است بگوییم که شهر ایذه در خوزستان قرار است بنابر آثار تاریخی و قدمتی که دارد قرار است به عنوان یک منظر تاریخی فرهنگی در سازمان دنیای یونسکو به ثبت در بیاید. مطابق با قوانینی که برای ثبت آثاری تاریخی دنیا در سازمان دنیای یونسکو وجود دارد، منظر فرهنگی به یک منطقه جغرافیایی گفته می شود که چشم انداز آن حاصل کار مشترک طبیعت و انسان باشد. رابطه طولانی میان بشر و محیط زیست، موجب تعامل فرهنگی نزدیک میان این دو شده و به منظور حفظ تنوع و گوناگونی این تعامل، مناظر فرهنگی به عنوان میراث دنیای ثبت می شوند.

ایپتن

مجله توسعه دهنده