بحث درباره فارسی شکسته
به گزارش بلاگ پو، در نشست فارسی شکسته درباره تاریخچه این موضوع و آغاز آن در ادبیات داستانی، عمومیت شکسته گویی، همزیستی با شکسته نویسی و این که بهتر است این مورد زیادی برجسته سازی نشود، آنالیز ضرورت تجویز برای شکسته نویسی توسط فرهنگستان و حضور شکسته نویسی در تبلیغات شهری و فضای مجازی سخن گفته شد.
به گزارش خبرنگاران بر اساس خبر رسیده، نشست هفتگی شهر کتاب به نقد و آنالیز کتاب فارسی شکسته نوشته امید طبیب زاده اختصاص داشت که با حضور احمد سمیعی گیلانی، علی صلح جو، آبتین گلکار، غلامعلی حدادعادل (رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی) و نویسنده کتاب در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار گردید.
در ابتدای این نشست، علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب با توضحی درباره کتاب فارسی شکسته: دستور خط و فرهنگ املایی گفت: طبیب زاده به تفصیل به تاریخچه شکل گیری خط شکسته فارسی، نقدها برخی پژوهشگران به خط شکسته، تحقیقات پیشین در این حوزه و مبانی واج شناسی تغییرات سبکی در دو گونه رسمی و گفتاری فارسی پرداخته است. اما کتاب اخیر به صورت گفت وگویی تنظیم شده است. سوال هایی از برخورد زبان های دیگر با مساله شکسته نویسی، شدت و ضعف شکسته نویسی در این زبان ها، شکسته نویسی در فضاهای مجازی و پیامک ها، شکسته نویسی در حوزه داستان و نمایشنامه، مساله لهجه و گویش ها در شکسته نویسی، تفاوت شکسته نویسی و گفتاری نویسی پرسیده و به هر یک به اختصار پاسخی داده شده است. او در این کتاب برای شکسته نویسی دستور خط و فرهنگی املایی نیز فراهم نموده است.
او اضافه کرد: محمدعلی جمال زاده، حسن کامشاد، پرویز ناتل خانلری، ابوالحسن نجفی، نادر ابراهیمی، احمد سمیعی گیلانی، علی صلح جو، منوچهر انور، مهدی ایوبی و روزبه آزادی، از اولین داستان های نوشته شده تا امروز، در خصوص شکسته نویسی نظر داشته اند. برخی چون خانلری و نجفی با شکسته نویسی مخالف بودند و برخی چون انور کاملاً موافق آن. بااین حال، افرادی چون سمیعی گیلانی و صلح جو در این مورد موضع میانه گرفته و در کتاب هایشان استدلال هایی آورده اند.
فارسی گفتاری سر سفره نشسته است
امید طبیب زاده هم در سخنانی گفت: بحث گفتاری نویسی در زبان فارسی تقریباً به صد سال پیش برمی گردد و مقدمات آن در زمان مشروطه است. کم کم مردم خطاب نویسندگان قرار می گیرند. به نوعی جمال زاده گفتاری نویسی را در نوشتار ما وارد کرد. گفتاری نویسی شامل بخش های صرف و نحو و تلفظ و واژگان است. جمال زاده وارد بخش تلفظ نشد و این کار برای راهنمایی ماند. راهنمایی شکسته را به شکل سبکی تعیین درآورد و این بعد از او در کار پیروان و شاگردانش از چوبک و آل احمد و گلستان گرفته تا نویسندگان امروز ادامه یافت.
او اضافه کرد: اینکه گفتاری نویسی در فارسی با رمان آغاز می گردد، جالب و معنی دار است. اما سؤال این جاست که چرا باید چنین چیزی در رمان فارسی ظهور کند؟ این امر به دوزبان گونگی فارسی یا وجود دو گونه معیار (گفتاری و نوشتاری) در زبان فارسی برمی گردد. این پدیده مثبتی نیست و در دیگر زبان ها هم کمتر یا بیشتر مشاهده می گردد، ولی وقتی معیار می گردد که ثبت شده باشد. پس به علت دوزبان گونگی فارسی در دیالوگ و متن رمان فارسی با دو گونه زبانی مواجهیم. در مقایسه با ما این پدیده در زبان عربی بسیار شدیدتر و در انگلیسی بسیار کمتر است.
طبیب زاده با بیان این که این دو گونه معیار هستند، تأکید کرد: برخی به من ایراد می گیرند که برای فارسی مشهدی یا اصفهانی دستور خطی تدوین ننموده ام. این در حالی است که این ها گویش یا لهجه اند و حتی نوشته نمی شوند. برای گونه نانوشته نیز نمی توان دستور خطی داد. من دستور خط گونه معیار را تهیه کردم که در رمان ها و فضای مجازی ما وارد شده و مدام قدرت می گیرد. باز هم برخی از دوستان می گویند این گونه تهرانی است و اهمیت دادن به آن اجحافی در حق دیگر مردمان ایران است. درحالی که گونه تهرانی در زبان شناسی به فارسی ده ونک، لواسان، قصران و رودان گفته می گردد که در حال از بین رفتن است. گونه گفتاری معیار در تهران به وجودآمده و قطعاً تحت تأثیر فارسی تهرانی بوده، ولی بهتر است فارسی گفتاری معیار خوانده گردد و نه تهرانی. دیگر این که، فقط در چهاردرصد رمان های ما گونه های گفتاری به غیر از تهرانی وجود دارد. باید از نویسندگانی مانند بهرام صادقی یا هوشنگ گلشیری یا غلامحسین ساعدی پرسید که چرا شخصیت های شان همه به فارسی گفتاری سخن می گویند و نه به گونه های دیگر. به نظر، علت این است که این معیار است و نه تهرانی.
او همچنین گفت: این معیار صد سال است که وارد نوشتار ما شده است. به یاد شعر من سیاهم لنگستون هیوز با ترجمه شاملو می افتم که در آن به سیاهپوست اجازه نمی دهند سر سفره بیاید و او را به آشپزخانه می فرستند. او هم می گوید اشکال نداره، منم می رم اون جا بدن رو می سازم. این فارسی گفتاری هم صد سالی هست که بدن را ساخته و سر سفره نشسته است. مخالفان شکسته نویسی دیگر نمی توانند وجودش را رد نمایند، حتی اگر مانند ابوالحسن نجفی فرهنگ فارسی عامیانه کلمات شکسته را به سالم تبدیب کنیم، شکسته از بین نمی رود. شکسته در ادبیات و فضای مجازی ما هست. پس فقط می توانیم آداب سفره به او بیاموزیم و آن را یکدست کنیم یعنی همان کاری که در دستور خط فارسی فرهنگستان انجام شد.
عمومیت شکسته گویی
احمد سمیعی گیلانی هم در این نشست با بیان این که مسئله شکسته نویسی در فارسی جای بحث و تأمل بسیار دارد، اظهار کرد: در فضاهای فرهنگی ما شکسته گویی تقریباً عمومیت پیدا نموده است، از وزیر و رئیس جمهور گرفته تا استادان دانشگاهی ما در موقعیت های رسمی نیز شکسته سخن می گویند. شکسته گویی طبیعت ما شده است و شکسته حرف زدن مان را به جاهایی منتقل می کنیم که شاید در آن جاها به دلایلی لازم باشد لفظ قلم صحبت کنیم. حتی در کنفرانس ها مجری اول شعری می خواند و ادیبانه سخن می گوید، سپس در دعوت از سخنرانان ناگهان شکسته سخن می گوید. این دو خیلی با هم فرق می نمایند و این دوگانگی قدری زننده و ناهنجار است.
او اضافه کرد: میان زبان محاوره ای و زبان شکسته فرق است. می توان زبان محاوره را شکست یا نشکست؛ یعنی فقط گونه شکسته ندارد و گونه لفظ قلم هم دارد. بنابراین، شکسته نیست. اما زبان شکسته هم در محاوره به کار می رود و هم در لفظ قلم. مساله دوم، در علت یا وجه شکسته گویی است. در خصوص گویش ها ما نمی دانیم این ها شکسته اند یا نه، زیرا لفظ قلم شان را نداریم. فقط از روی صورت شان تصور می گردد تحول لفظ قلمی اند و براثر اصل کم کوشی به این صورت درآمده اند. بااین حال نمی توانیم قاطعانه بگوییم گویش امروزی شکسته یا درسته است.
این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین گفت: شکسته نویسی بر اثر کم کوشی است. پس، به کوتاه کردن عناصر زبانی گرایش دارد و متوجه عناصر پربسامد است. به این طریق، در نیرو و زمان به کاررفته صرفه جویی می نماید. این ها معمولاً عناصر دستوری به معنای عام مانند ضمایر، حروف اضافه، نقش نماها و واج آرایی و هجاهایند. حتی نحو زبان و چینش این عناصر زبانی نیز از عناصر دستوری است. چنان که گاهی چینش باعث می گردد که ما شکستگی را پذیرا شویم.
سمیعی گیلانی درباره پیامدهای شکسته نویسی بیان نمود: این که شکسته نویسی همه جا کارگشا است یا برخی جاها اشکال ایجاد می نماید یا نه، مساله است. در شکسته کردن برخی عناصر دستوری یا قاموسی شکسته نمی شوند. مثلاً بیا کوتاه است و لزومی به شکستن آن نیست. دیگر این که، صیغه ها و مشتقات فعلی ساخته شده از بن مضارع پذیرای شکستگی اند. ولی فقط صیغه سوم شخص جمعِ صیغه ها و مشتقات فعلی ساخته شده از بن ماضی شکسته می گردد. همچنین، برخی از عناصر اصلاً شکسته نمی شوند، مانند افعال اسنادی است یا می باشد که به جای آن به کارمی برند.
او تأکید کرد: زبان مادری بخش هایی از ایران فارسی یا گاهی حتی ایرانی نیست، مثل زبان آذری یا عربی عامیانه که در خوزستان به کار می برند. نمی توان گفت که چون امروز ارتباطات گسترش یافته است و این ها پیش از مدرسه هم از راه رسانه های شنیداری دیگر با زبان فارسی آشنا شدند، شکسته این زبان هم برای شان جا افتاده است. باز هم به کار بردن این زبان برای آن ها سخت است. البته این در همه جا به یک شکل نیست. آذری ها هنوز بین خودشان آذری صحبت می نمایند. اما گیلک ها در روستاهای شان هم فارسی صحبت می نمایند. پس درباره این که زبان شکسته را کجا به کار بگیریم و کجا به کار نگیریم، باید بیشتر صحبت گردد. طبیب زاده بر این باور است که بهتر است ادبیات کودک مان شکسته باشد. اما من معتقدم هنوز برای این کار زود است. هنوز خوانندگانی داریم که شکسته را می فهمند، اما برای شان راحت نیست، چراکه زبان فارسی را از راه تعلیم و رسانه ها یاد گرفته اند؛ خاصه آن هایی که دورافتاده اند و کمتر با مرکز ایران ارتباط دارند، زبان لفظ قلم یاد گرفته اند، نه زبان شکسته. پس، به صورت قطعی نمی توان حکم کرد که ادبیات بچه ها را می گردد شکسته نوشت یا نمی گردد. این به موقعیت و نوع کتاب بستگی دارد.
فروگونه و فراگونه
علی صلح جو هم در سخنانی در این نشست اظهار کرد: عمر گفتار با عمر نوشتار مقایسه شدنی نیست. عمر گفتار به پیدایش انسان برمی گردد و نوشتار امری متأخر است. پس، شکی در اهمیت گفتار نیست. نوشتار ابزاری برای نشان دادن گفتار است و اصل زبان همان گفتار بوده است. طبیب زاده در این کتاب بحث دوزبان گونگی را مطرح می نماید که در آن زبان دو شق است؛ یکی شکل کتابت یا زبان نوشتاری و دیگری گونه گفتاری آن. قائلان به دوزبان گونگی زبان را به دو دسته فراگونه و فروگونه تقسیم می نمایند و معتقدند فراگونه صورت نوشتار و فروگونه صورت گفتار معمولی است و شکستگی هم بخشی از آن است. طبیب زاده معتقد است زبان فارسی در موقعیت دوزبان گونگی است. اما من چنین حسی ندارم.
او اضافه کرد: صرف نظر از این که در موقعیت دوزبان گونگی هستیم یا نه، من در این کتاب نوعی هراس احساس می کنم. گویی نویسنده هشدار می دهد که اگر ما به فروگونه سامان ندهیم و تعیینات شکسته نویسی را تعیین نکنیم، خطر این هست که فروگونه فراگونه را ببلعد. من به شخصه چنین حسی ندارم. اولاً چنین همزیستی ای در زبان ما قدمت دارد. این فراگونه و فروگونه بیش از هزار سال به موازات هم بوده اند و همچنان به آثار ادبیات کلاسیکمان ما خدشه ای وارد نشده است. فروگونه نتوانسته کاری بکند و به نظرم نخواهد کرد. ثانیاً به نظرم بحث امروز ما اصولاً مختص حوزه محدودی است: دیالوگ و گفت وگوها در حوزه داستان. و بیش از این مساله ای با این امر نداریم. البته دیدم جاهایی برخی به این قائل اند که همه توصیف ها را هم به شکسته بنویسیم. اما خوشبختانه طبیب زاده در این جا صریحاً گفته که شکسته نویسی در نوشتن کتاب فیزیک یا تاریخ محلی ندارد و در حوزه محدود دیالوگ نویسی در برخی داستان ها است.
این ویراستار ادامه داد: ثالثاً اگر هم فروگونه فراگونه را از میدان به درکند، حقانیت دارد. این اتفاق درباره زبان پهلوی افتاد. زبان توده مردم (گفتاری) خودش را بالا کشید و فارسی دَری شد که الان زبان ما است، حقانیت دارد و آثار بسیاری با آن نوشته شده است. پس، حتی اگر همین الان همه کلمات فارسی به طور معجزه آسایی بشنمایند، باز زبان فارسی سرجای خودش است و از نظر زبان شناسی هیچ اتفاقی نمی افتد.
صلح جو سپس بیان نمود: طبیب زاده با نگاهی عالمانه گوشه های تاریک این بحث را روشن نموده است. اگر این بحث را به دیالوگ نویسی نویسندگان محدود کنیم، بحث من با منوچهر انور آغاز می گردد و باید آن را حل کرد. وگرنه زبان ما با عوامل دیگری تحول می یابد و شکسته نویسی عامل کوچکی است. به نظر من ترسی که چت نویسان ایجاد نموده اند، خیلی واقعی نیست. معتقدم که مساله شکسته نویسی برجستگی نابه سزایی به خودش گرفته است و این قدر اهمیت ندارد که حتی طبیب زاده نگران زبان فارسی گردد. در بحثی که با منوچهر انور داشتم، او گفت وقتی چیزی می نویسید و آن را جور دیگری می خوانند، هزوارش است. مثلا وقتی خوانندگان میدان را میدون می خوانند، هزوارش است. درحالی که من معتقدم آن جایی که نوشته می گردد فک می کنم فردا بارون بیاد و قرار است فکر می کنم... فهمیده گردد، هزوارش تر است، چراکه بدون ر اختلالی در عادت بصری من ایجاد می نماید. پس، این برجسته سازی انور را قبول ندارم.
صلح جو توضیح داد: ما می گوییم باید شکسته نوشت و من تا حدودی این را قبول دارم. اما ابوالحسن نجفی اصلاً با شکسته نویسی سر سازگاری نداشت و این را بیان می کرد. ولی می دانید خانواده تیبو چقدر فروش رفت؟ او شکسته نمی نویسد و در کتاب دیالوگ زیاد هست، اما خواننده با این موضوع مسئله ای ندارد. من گمان می کنم پردازش مغز ما به گونه ای است که وقتی می خواهیم چیزی بخوانیم، مانند نوازندگان سازمان را کوک می کنیم و جلو می رویم. مثل مصاحبه ها که در آن ها مصاحبه نماینده شکسته سخن می گوید. اما در روزنامه همه را سالم می نویسد و من هم همه را شکسته یا سالم می خوانم. پس بهتر است این مورد زیادی برجسته سازی نگردد.
او با بیان این که طبیب زاده در این کتاب برای حافظه بصری اهمیتی قائل نیست، گفت: شاید آن چه در حافظه بصری من اختلال ایجاد می نماید، برای این جوان ها چنین نباشد و من صلاحیت نداشته باشم در خصوصش چیزی بگویم، چون این زبان شکسته مال این نسل است و این ها می خواهند این طور بنویسند. افزون بر این، من در این کتاب به خاموش خوانی خیلی اهمیت می دهم. معتقدم خاموش خوانی پدیده ای است که هرچقدر سواد در جامعه بالا برود، زیاد می گردد. به یاد دارم که افرادی حتی در خلوت خود بلند رمان می خواندند. اما الان بعید می دانم کسی در خلوت بلند رمان بخواند.
صلح جو در خاتمه گفت: طبیب زاده گاهی چیزهایی آورده که من انتظارش را نداشتم. من در کتاب خودم بیش از آن که به شکسته نویسی تأکید کنم، به نحو گفتاری اهمیت می دهم. می گویم نویسنده برای دیالوگ نوشتن باید بفهمد گفت وگو در نحو گفتاری چگونه بیان می گردد یا آرایش گفتاری بکند، چون شکستن کلمات موقع خواندن خیلی مشکل نیست. به نظر من به راحتی می توانمیدان را میدون خواند. اما اگر نحو اشکال داشته باشد، در لحظه نمی توان آن را بازسازی گفتاری کرد. پس تعجب کردم، چون طبیب زاده حتی می گوید، این هایی که جواز این را می دهند که نحو گفتاری به کار ببریم و این را نشکنیم، متوجه نیستند که بنیاد زبان را برمی اندازند؛ یعنی ممکن است زبان را به طرفی ببرند که دیگر آن زبان نباشد. من این را نمی فهمم. حتی آدم محافظه کاری مانند ابوالحسن نجفی در مقدمه غلط ننویسم از زبان گفتاری دفاع می نماید و آن را از ملاک های سلامت زبان می داند. امیدوارم این را که طبیب زاده ما را از به کار بردن نحو گفتار در گفت وگونویسی برحذر می دارد، بد فهمیده باشم.
تجویزهای ضروری برای شکسته نویسی
در ادامه نشست آبتین گلکار اظهار کرد: امروز فضای گفتار در فضاهای مجازی گسترش یافته است و شکسته نویسی برای بسیاری از افراد به مساله تبدیل شده است. در این فضا، بیشتر مردم خیلی جاها نمی دانند حرف گفتاری شان را باید چطور بنویسند. بنابراین، خیلی وقت ها احتیاج به تجویز وجود دارد. قاعدتاً فرهنگستان باید این کار را انجام دهد و برای برخی از صورت های مشکل ساز دستورالعمل بدهد. نمونه بسیار خوبی که طبیب زاده مطرح نموده مساله ماضی نقلی است. خیلی وقت ها نمی توان ماضی نقلی را شکست.
او با بیان این که تدریس شکسته نویسی در مدارس با توجه به گستردگی شکسته نویسی و گفتاری نویسی مناسب است، گفت: نویسنده در قسمت نظری پرسش و پاسخ ها، به خوبی تکلیف چند مساله بحث برانگیز در شکسته نویسی را تعیین نموده است. یکی اختلاف بین شکسته نویسی و گفتاری نویسی که خیلی از افراد به اشتباه آن ها را یکی می گیرند، درحالی که شکسته نویسی فقط بخشی از گفتاری نویسی است. ما صورت های نحوی و صرفی و واژگانی داریم که فقط در گفتار به کار می روند و اگر رعایت نشوند، صرف شکسته نویسی نمی تواند متن را گفتاری کند. نکته دیگر این که نویسنده نشان داده که رواج شکسته نویسی باعث تباهی زبان فارسی و از دست رفتن ارتباط ما با پیشینه تاریخی و ادبی مان نمی گردد. همچنین او توضیح داده که صورت های شکسته نویسی با گفتار یا گویش تهرانی ارتباطی ندارد. البته گمان می کنم می توان صورت شکسته گویش شهرستان ها را هم استخراج کرد و برای شان دستورالعمل نوشت.
این مترجم همچنین گفت: طبق آمار امید طبیب زاده براساس پیکره کار کل دعوای شکسته نویسی سر میانگین 15 تا 20 درصد واژه های این آثار ادبی است؛ یعنی در تمام این آثار ادبی به طور میانگین 15 تا 20 درصد واژه ها شکسته شده است. پس، بحث بر سر لایه کوچکی از زبان است.
او با بیان این که چند نوع شکسته نویسی وجود دارد که برخی از آن ها هم واقعاً شکسته نویسی نیستند، اظهار کرد: یکی شکستن اسامی خاص مانند اسماعیل یا اسکندر به اسی که به نظرم با شکسته نویسی میدان به میدون یکی نیست. این جا اجباری به شکسته کردن کلمات نداریم و شکسته شدن به سبب تحبیب یا خودمانی بودن گوینده است. پس، شاید بهتر باشد در فرهنگ شکسته نویسی در بخشی جداگانه آورده گردد. گروه دیگری از واژه ها نیز صورت شکسته دارند و ضرورتی در شکستن آن ها نیست، مانند قلف به جای قفل که در فرهنگ املایی آمده، اما در همه جا به کار نمی رود. بیشتر مردم قلف را در محاوره به کار نمی برند و نویسنده از به کارگرفتن آن در محاوره احتمالاً تأکید بر بی سوادی یا کوچه خیابانی بودن فرد را در نظر دارد. یعنی، بار سبکی دارد. باس به جای باید هم همین طور است، اما در بسیاری از آثار ادبی به اشتباه به کار می رود. مثلاً این در علویه خانم صادق راهنمایی به درستی به کار رفته است، اما انور در گفتار نورا در نمایشنامه عروسکخانه به اشتباه همه جا باس و بدتر از آن باهاس گذاشته است که از زبان زن رئیس بانک قدری غریب به نظر می آید.
او سپس بیان نمود: صورت های شکسته دیگری هم براساس قواعد آواشناسی و واجی می شنمایند. طبیب زاده می گوید برخی از قواعد واجی خودبه خود و درون یک گونه زبانی واحد رخ می دهند. به عبارت دیگر، وقوع این قواعد ناگزیر است و موقعیت اجتماعی سخنگویان یا بافت اجتماعی آنان موقع سخن گفتن کوچک ترین تأثیری در رخ دادن یا ندادن شان ندارد، مثل فک به جای فکر. طبق قواعد آواشناسی این ها را این طور تلفظ می کنیم، اما نویسنده گفته بهتر است این ها را ذیل شکسته ها نیاوریم. گرچه برخی جاها این قواعد نقض شده است، مثلاً پمبه به جای پنبه یا باهار به جای بهار که عمده گویشوران فارسی آن را به کار نمی بندند.
تابلوهای گران قیمتی که شکسته نوشته شده اند
در خاتمه نشست، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گفت: شکسته گویی و درست نویسی برای فرهنگستان هم مساله است. دانشگاه ها و مراکز علمی و فرهنگی از فرهنگستان توقع دارند قاعده وضع کند. از ما می پرسند بالاخره مرز شکسته نویسی کجا است و ما باید سنجیده جواب بدهیم. به ذهنم رسید که شکسته گویی صورت طبیعی یا اولیه زبان است. همان طورکه نوشته از گفتن متأخر است، درست نویسی هم بعد از شکسته گویی پدید آمده است. در واقع، شکسته گویی کار زبان و سهم گوش است. در حالی که شکسته نویسی کار زبان و دست و قلم و سهم چشم است. در قدیم هم این دو کاملاً از هم متمایز بوده اند. اولاً سواد این قدر فراوان نبوده و نوشتن هنر و کار اقلیتی بوده است. حتی در جاهایی که خیلی سواد مطرح بوده، درصد بالایی احتیاجی به آموختن زبان نداشته اند. بافرهنگ بودند، ولی نوشتن بلد نبودند. این دو در قدیم از هم متمایز بوده است.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: من نمی دانم قدیم ترین نوشته فارسی که در آن صورت های شکسته گویی در نثر فارسی هست، از چه کسی یا متعلق به چه زمانه ای است. اما به یاد دارم که عبدالله مستوفی در توضیح زندگانی من که حدود صد سال پیش نوشته شده، خیلی به مساله زبان توجه داشته و جایی طرز زبان داش مشتی ها و لوطی های تهران را برای تنوع و برطرف خستگی خواننده آورده است. در نوشته های دوران قاجار یا متون مکتوب صفوی هم شکسته نویسی سراغ ندارم، الا به ندرت در یادداشت های ناصرالدین شاه. اما مساله این است که در زبان فارسی امروز شکسته گویی که کار گوش و زبان بود، به حوزه جدا از خودش سرایت می نماید؛ یعنی به بخش نوشتاری می رود و در کتاب ها وارد می گردد. تصور می کنم یک سبب آن پدید آمدن نوع ادبی رمان است. ما پیش تر چیزی به صورت رمان امروزی نداشتیم. رمان می خواهد احوال زندگی را بیان کند و در نتیجه دیالوگ و گفت وشنود در آن هست. پس، رمان میدان شکسته گویی است. افزون بر این، شعر کودک هم احتمالاً همواره شکسته بوده است، اما چاپ و نوشته نمی شده است. در دوران ما آن که برای کودک شعر می گوید، ناچار باید آن را بنویسد. شعر کودک همواره باید آهنگین باشد و خیلی وقت ها اولین جا یا بیشترین جایی که در شعر به شکسته گویی اُنس داریم، شعر کودک است.
او اضافه کرد: آن چه این روزها توجه همه ما را جلب نموده، رواج و حضور شکسته نویسی در تبلیغات شهری است. 50 سال پیش معنی نداشت که در تبلیغات شکسته نویسی ببینید. اما امروز در بزرگراه ها روی تابلوهای گران قیمت با اجازه های سنگین شکسته نویسی نموده اند. این که تبلیغات میدان شکسته نویسی شده، پدیده جدیدی است. اما مساله اصلی ما این است که کجا نباید شکسته نویسی کرد.
حدادعادل سپس بیان نمود: به نظر من باید به جنبه سلبی قضیه توجه کنیم. برای دستور خط فارسی در فرهنگستان صد جلسه شورای فرهنگستان اختصاص داده شد. در این مبالغه ای نیست. تفاوت کار ما در فرهنگستان با کار گذشتگان این بود که به جای تکیه بر روی بایدها روی نبایدها تمرکز کردیم. مثلاً در دعوای متصل و منفصل نوشتن، ما اصل را بر درستی هر دو گذاشتیم و گفتیم هر کسی هر طوری می خواهد بنویسد. فقط پرسیدیم کجا نباید حتماً جدا یا سرهم نوشت. مادون قرمز و ماورای بنفش را تعیین کردیم و بقیه را به تشخیص خودشان واگذار کردیم. این ما را مقداری از دعوا نجات داد، چون مناطق باید و نباید مورد اتفاق عموم است و کمتر مورد مناقشه است. کسی مدعی نشده است که بی تربیت تر را باید سرهم نوشت.
او گفت: حالا در شکسته نویسی کجا نباید شکسته نویسی کرد؟ همان طور که در شکسته گویی یک جاهایی لفظ قلم سخن گفتن توی ذوق می زند، در نوشتن هم حتماً یک جاهایی شکسته نویسی بد و ممنوع است. من این کتاب را نخوانده ام که بدانم وارد حوزه تجویزی شده یا نشده. ولی فکر می کنم با مثال هایی که می زنم کم کم می توانیم ملاکی انتزاع کنیم. به نظر من مطالب رسمی باید درست نوشته گردد و از شکسته نویسی در آن ها باید پرهیز گردد.
حدادعادل در خاتمه با اشاره به وضعیت فضای مجازی اظهار کرد: در فضای مجازی ما شاهد شکسته شدن دیوار سنتی میان کتابت و سخن گفتن هستیم. مردم در فضای مجازی کتاب نمی نویسند. وقتی کسی به دیگری پیامک می زند، صحبت کتاب و رسمیت و نوشتن برای عموم نیست. او انگار حرف می زند، منتها با کلمه. پس همان طور که حرف می زند می نویسد و نمی توان جلو او را گرفت. این طبیعت و شکل خاص فضای مجازی است و ما باید آن را به رسمیت بشناسیم. اگر کسی بخواهد از بیخ و بن منکر شکسته نویسی در فضای مجازی گردد، ماهیت این دستگاه را در روابط اشخاص و صمیمت نشناخته است. اگر پذیرفتیم که این شق ثالثی است، باید وارد بحث سنگینی درباره چگونه قاعده مند کردن آن شویم. چون اگر هر کسی برای خودش قاعده ای بگذارد، هیچ وقت جا نمی افتد و هنجار نمی گردد. حالا شاید هم جامعه خودش به این سمت برود و همه مجاز باشند همه چیز بنویسند، ولی گونه ای از میان این همه شکسته نویسی جای خودش را باز کند. مثلاً الان به جای یک برخی ها یه می نویسند و برخی ی. این تنوع گیج نماینده و آزاردهنده است. آیا این تنوع گیج نماینده و آزاردهنده به طور طبیعی خودش به یکدستی بدل می گردد یا جایی مثل فرهنگستان باید وارد گردد و برایش قاعده ای بگذارد؟
منبع: خبرگزاری ایسنا