علائم کمبود ویتامین دی - بلاگ پو

مترجم: حمید وثیق زاده

منبع: راسخون

ویتامینD ، ویتامینی است محلول در چربی که نقش مهمی در سوخت و ساز کلسیم و رشد استخوان دارد. کمبود این ویتامین منجر به درد استخوان و مفاصل، دردهای عضلانی، ضعیف و آسیب پذیر شدن استخوان ها، و غیره می گردد. مقاله حاضر اطلاعات بیشتری در خصوص عوارض استخوانی و غیر استخوانیِ کمبود ویتامینD فراهم می نماید.

ویتامین D برای متابولیسم کلسیم و رشد استخوان و بعلاوه جهت حفظ سلامت روان بچه ها و بزرگسالان لازم است. حدود 80 درصد احتیاج ویتامینD بدن ما از طریق خود سنتزی از کلسترول به روشی وابسته به نور خورشید انجام می گردد، و از این رو به آن ویتامین آفتاب هم می گویند. منابع غذایی این ویتامین بسیار کم هستند، و به طور عمده در روغن ماهی مانند ماهی آزاد، ماهی ماکرل و شاه ماهی یافت می شوند.

کاهش سطوح ویتامین D، یا هیپوویتامینوز D، ممکن است به علت قرار گرفتن محدود در معرض نور آفتاب، نقص در فرآیندهای سنتز و جذب و یا به علت رژیم غذایی ناسالم رخ دهد. علائم اولیه ناشی از کمبود ویتامینD عبارتند از: خستگی، درد استخوان و مفاصل، درد عضلانی و کشیدگی ناگهانی و مانند آن است. کمبود این ویتامین به مدت طولانی منجر به راشی تیسم و نرمی استخوان می گردد که بنام بیماریهای کمبود ویتامینD کلاسیک شناخته شده اند.

مطلب زیر، شرح مختصری راجع به این ویتامین بهمراه جزئیات دقیقی از عواقب کمبود آن با تأکید ویژه بر علائم و نشانه های آنها می باشد.

درباره ویتامین D

ساختار و صورتها

ویتامینD ویتامینی محلول در چربی است و ساختاری شبیه به استروئید دارد. ویتامین D2 (ارگوکالسی فرول) (ergocalciferol) و ویتامین D3 (کلکلسیفرول) (cholecalciferol) دو فرم متداول از ویتامین D هستند، و در حال حاضر در منابع غذایی یافت می شوند. در بدن انسان، ویتامین D3 در پوست از یک مولکول به نام دی هیدروکلسترول (dehydrocholesterol)از طریق عمل فوتونهای UVB (اشعه ماوراء بنفش B) سنتز می گردد.

منابع غذایی

D2: قارچ، گلسنگ و یونجه

: D3 ماهی های چرب مانند ماهی آزاد، ماهی ماکرل، شاه ماهی و ساردین؛ روغن کبد ماهی های کُد (Cod)، ماهی تن و کوسه؛ شیر و فراورده های لبنی؛ زرده تخم مرغ

اهمیت

ویتامین D3 از طریق مجموعه ای از واکنش هایی که در کبد، کلیه ها و بعلاوه بعضی از سلولهای سفید خون رخ می دهد به فرم فعال آن بنام کالسیتریول تبدیل می گردد. کالسیتریول از طریق گیرنده های ویتامینD موجود در اندام های مختلف عمل نموده و با فعل و انفعالات زیر در ارتباط است :

جذب کلسیم از روده

بازجذب کلسیم از استخوان

حفظ سطح کلسیم و فسفر خون

تعدیل پاسخ ایمنی در طول عفونت های میکروبی

تنظیم تکثیر سلولی و تمایز در چندین بافت

کمبود ویتامین D

علائم و نشانه های اولیه

♦ خستگی

♦ درد عضلانی

♦ کشش عضلات

♦ درد استخوان و مفاصل

♦ تغییرات خلق و خوی

♦ هیپوکلسمی

ویتامین D عنصری تعیین کننده در بسیاری از فرآیندهای حیاتی از جمله کانی سازی استخوان می باشد، کمبود آن منجر به ایجاد صدمات در سلامت استخوانها بعلاوه غیر استخوان می گردد. این مسائل در زیر شرح داده شده است:

مسائل استخوانی

کمبود ویتامین D باعث کاهش جذب کلسیم از روده ها شده، که به نوبه خود منجر به پایین آمدن میزان کلسیم در خون می گردد. به منظور مقابله با این حالت، کلسیم از استخوان ها (از طریق عمل هورمون پاراتیروئید) دوباره جذب می گردد در نتیجه منجر به کاهش تراکم مواد معدنی استخوان (استئوپنی) می گردد. این حالت باعث ایجاد مسائل جسمانی زیر است:

► راشیتیسم

به ناهنجاری های اسکلتی در بچه ها به علت کمبود یا سوء جذب ویتامین D یا کلسیم یا فسفات اشاره دارد و باعث نرم شدن استخوانها و تأخیر در رشد دندان می گردد. قدرت عضلانی کودک کم و اغلب به راحتی خسته می گردد. رشد طبیعی استخوان بندی بچه ها مختل شده و در نتیجه باعث کوتاهی قد می گردد. علائم و نشانه های دیگر عبارتند از:

پهن شدن مچ دست

جمجمه با شکل عجیب و غریب

ناهنجاری نخاعی

انحنای پاها به سمت بیرون

راه رفتن غیر طبیعی

ناهنجاری های دندانی

استئومالاسی یا نرم استخوانی (Osteomalacia)

نرم شدن استخوان در بزرگسالان، به علت کمبود ویتامینD را اصطلاحاً استئومالاسی یا نرمی استخوان گویند و بواسطه درد استخوانی گسترده به خصوص در باسن، همراه با پایین بودن سطح کلسیم قابل تشخیص است. علاوه بر این، فرد ممکن است موارد زیر را تجربه کند:

بی حسی در اندام

بی حسی اطراف دهان

اسپاسم عضلانی

خم شدن استخوان

شکستگی آسان بدون هیچ گونه آسیب

تضعیف سلامتی دهان و دندان

پایین بودن ویتامین D موجب از دست دادن و پوسیدگی دندان می گردد. به غیر از حفظ استحکام دندان، ویتامین D بعلاوه مسئول فراوری دیفنسن defensins، است که به مبارزه با عفونت دهان و دندان یاری می نماید. از این رو، کمبود این ویتامین قابلیت ابتلا به عفونت لثه را افزایش داده و منجر به التهاب لثه، حساسیت به لمس لثه و خونریزی لثه می گردد.

مسائل غیر استخوانی

ویتامینD به عنوان فاکتور مهمی در کارایی سیستم عصبی، سیستم ایمنی بدن و بعلاوه سیستم غدد درون ریز بدن عمل می نماید. از این رو، کمبود آن منجر به آسیب های روانی و غیر استخوانی زیر هم هست.

اندوه زمستانی Winter Blues

تغییرات خلق و خوی، افسردگی و ضعف عمومی را می توان به کمبود ویتامین D نسبت داد که بعلاوه یکی از علل اختلالات فصلی عاطفی (SAD) است، اختلالی که با مشاهده روحیه ای افسرده در طول زمستان قابل تشخیص است. دیگر علائم آن عبارتند از:

کناره گیری از اجتماع

ناامیدی

کج خلقی

بی حالی

تمایل به خودکشی (در موارد شدید)

اختلالات خواب

هیپوویتامینوز D به عنوان عامل شناسایی منشاء وجود اختلال در خواب به علت حضور گیرنده های ویتامین D در بافت مغز شناخته شده است که این اختلالات عبارتند از:

بیخوابی

آپنه خواب (وقفه تنفسی در طول خواب)

خواب گفتاری (صحبت کردن در حین خواب)

خواب بیش از حد در طول روز

مسائل عصبی

کمبود ویتامین D به عنوان یکی از دلایل عدم رشد بصری و ضعیف در بچه ها و بعلاوه باعث کاهش عملنمودهای بصری در بزرگسالان تعیین شده است و هم یکی از عوامل اتیولوژیک زوال عقل است که با علائم زیر همراه است :

فراموشی

گیجی

فقدان مهارتهای اجتماعی

قضاوت ضعیف

دشواری در انجام وظایف به طور منظم

صدمه تماشا سیستم ایمنی

علاوه بر نقشی که این ویتامین در بدن بر عهده دارد، ایجاد سیگنالهای شیمیایی سیستم ایمنی بدن و بعلاوه فعال شدن سلول های ایمنی خاصی را هم کنترل می نماید. این ویتامین به عنوان جزء مهمی از سیستم ایمنی ذاتی با تنظیم فراوری پپتیدهای ضد میکروبی در پوست، انجام وظیفه می نماید. بنابراین، سطوح پایین ویتامین D فرد را بیشتر مستعد ابتلا به سرماخوردگی، عفونتهای پوستی از جمله عفونتهای استافیلوکوک، و حتی عفونتهای دستگاه تنفسی می نماید.

هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه (Secondary Hyperparathyroidism)

غدد پاراتیروئید، غدد بیضی شکل کوچک موجود در نزدیکی غده تیروئید هستند و مسئول تهیه و فراوری هورمون پاراتیروئید می باشند. این هورمون نقش مهمی در حفظ سطوح کلسیم خون ایفاء می نماید. سطوح پایین ویتامین D منجر به کاهش سطح کلسیم می گردد، که به نوبه خود باعث افزایش ترشح هورمون پاراتیروئید می گردد. چنین افزایش میزان هورمون پاراتیروئید در پاسخ به هیپوکلسمی بنام هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه می باشد که علائم آن عبارتند از:

تهوع

استفراغ

درد شکم

از دست دادن اشتها

فراموشی

تکرر ادرار

کمبود ویتامین D در سالمندان

کاهش تراکم استخوان پدیده ای طبیعی در افراد مسن است. کمبود ویتامین D این شرایط را تشدید نموده منجر به ایجاد مشکل استخوانی بیشتری شده و خطر ابتلا به پوکی استخوان و ورم مفاصل را افزایش می دهد. سایر مسائل مرتبط با هیپوویتامینوز D در سالمندان تحت عناوین زیر آورده شده است:

مسائل عصبی

سطوح پایین ویتامین D در سنین پیری منجر به مسائل متعدد عصبی و عصبی ـ عضلانی می گردد و بعلاوه با افزایش احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر در ارتباط است. علائم چنین مسائل عصبی عبارتند از:

ناپایداری شرایط (Postural instability)

افتادن ها

اختلال شناختی

کم شدن تمرکز

تردید

کم شدن اشتها

کاهش موقت شنوایی

کمبود ویتامین D بعلاوه یکی از دلایل از دست دادن شنوایی در افراد مسن است که می تواند تا حدی از طریق مکمل های ویتامین D معکوس گردد. این حالت را می توان به کانی زدایی استخوان در گوش میانی، که بر ارتباط بین گوش و مغز اثر می گذارد، نسبت داد.

علل کمبود ویتامین D

فرم فعال و مؤثر ویتامین D از طریق انواع فرآیندها ناشی می گردد و بنابراین سطوح پایین فرم فعال می تواند در نتیجه موارد زیر باشد:

حداقلِ قرارگیری در معرض نور خورشید

غذای ناکافی

نارسایی مزمن کلیه

جذب کاهش ویتامین D از روده ها

هیپرپیگمانتاسیون و رنگ پوست تیره (Hyperpigmentation)

استفاده بیش از حد از ضد آفتابها

عوامل ارثی

پیری

ویتامین D چندین نقش کاربردی دارد تا آنجا که رشد و نمو نرمال یک فرد به آن مربوط و وابسته است. در چنین حالتی، با توجه به مسائل مختلف مربوط به سلامت عرضه مکمل ویتامین D در حال آنالیز است که چنانچه با یاری این ویتامین درمان نگردد، حداقل مورد توجه و ملاحظه قرار گیرد.

/ج

tafreh.ir: وبلاگ خبری، تحلیلی طفره

namasho.ir: وبلاگ فناوری، گردشگری و مسافرت نماشو

asiaro.ir: آسیا رو: سفر به آسیا، جنوب شرقی آسیا، آسای مرکزی و خاورمیانه

منبع: راسخون