قلعه بابک؛ اقتدار منطقه کلیبر - بلاگ پو

قلعه بابک یکی دیگر از مکان های تاریخی در ایران است. در واقع قلعه جمهور معروف به دژ بابک در 50 کیلومتری شمال شهرستان اهر و در ارتفاعات غرب رود بزرگ قره سو قرار گرفته است منطقه ای که به نام کلیبر مشهور می باشد. جالب است بدانید که دژ بابک خرمدین بر فراز قله کوهستانی در حدود 2300 تا 2700 از سطح دریا ارتفاع دارد.

در واقع قلعه بابک که به نام های قلعه بابک، دژ بابک، بذ و قلعه جمهور هم مشهور می باشد.بهتر است بدانید که دژ و مقر سردار تاریخی ایران، بابک خرم دین بوده که در هنگام قیام بر علیه دستگاه خلافت عباسی در قرن سوم هجری ساخته شده است.قابل ذکر است که مسافت راه کلیبر به قلعه حدود 3 کیلومتر است و به هنگام عبور باید گردنه ها و گذرگاه های خطرناکی را پشت سر گذاشته است.

نمایی از بالای قلعه بابک

تاریخچه قلعه بابک

از اشیا و ابزاری که از دژ بابک به دست آمده می توان سفالینه های نقش دار و لعاب خورده ای را نام برد که یک دوره استقرار تا اوایل قرن هفتم هجری را نمایش می دهند. شماری سکه مسی نیز یافت شده است که برخی از آنها به علت ساییدگی و زنگ خوردگی فراوان ناخواندن می باشند و در بین این سکه ها برخی مربوط به اتابکان آذربایجان و هزارسیبان (قرون ششم و هفتم هجری) می باشند.

از جغرافیای تاریخی بذ، در دوره پیش از اسلام، آگاهی چندانی در دست نیست، ظاهراً در دوره هخامنشیان کادوسی ها، از اقوام ساکن کرانه های جنوب غربی دریای خزر، در آنجا زندگی می کرده اند و جنگ هایی نیز با هخامنشیان داشته اند.کسروی می گوید که کادوسی ها همان قوم طالش اند. از آن به پس، تا سده هشتم، از بذ آگاهی ای در دست نیست. در این سده، حمدالله مستوفی دربارهٔ اهالی کلیبر، که نزدیک بذ بوده اند، می نویسد: مردمش از ترک و طالش ممزوج اند. در اوایل دوره اسلامی، بذ به منطقه ای گفته می شد که در قسمتی از قره باغ ـ یا درست تر قره جه داغ ـ آذربایجان قرار داشت و از شمال به رودارس، از مشرق به قسمت سفلای رود قره سو و دشت مغان و از جنوب به ناحیه اهر و از مغرب به رودکلیبر محدود می شد. بذ از لحاظ جغرافیایی تقریباً منطقه ای بسته بود.

قلعه بابک

امروزه، رودهای قره سو و سَلین چای و کلیبر و ارس آن را از شمال و مشرق و مغرب مسدود می کنند. از جنوب نیز کوه های شِیوَر آن را دربرگرفته است.دسترسی به منطقه هشتادسر تنها از دره رودهای اهر و قوری چای و کجرود امکان دارد. راه عمده این منطقه ییلاقی، که محل دامداری است، به دشت مغان (منطقة قشلاقی)، تنها از شیارهای گرانکوه هشته سر و از کنار جهت رودهایی است که از مشرق آن به رود قره سو می ریزد. بذ از شمال و شمال غربی به رودارس، و از کرانه های جنگلی رودهای سلین چای و کلیبر به مناطق غربی راه دارد.

امروزه نیز این منطقه با جاده ای که از کناره های رود سلین چای می گذرد، به کرانه های جنوبی رودارس می پیوندد. از مآخذ تاریخی چنین برمی آید که قلمرو سیاسی بابک بارها گسترده تر از جغرافیای تاریخی بذ بوده است و بذ بیشتر به دره های شمالی گرانکوه هشته سر و قلعه های آن، بویژه به باروها و دهکده های واقع در آن، گفته می شد. این قلعه در نهم رمضان 222 ه ق/15 اوت 837 بدست نیروی های افشین فتح و ویران شد. بذ در اشعار شاعران عرب همچون حسین بن ضحاک باهلی، ابوتمام و بُحتری ذکر و توصیف شده است. ابودلف مسعربن مهلهل خزرجی خرمدین ها را نیمه سدهٔ 4 ه ق/ 10 م در بذ دیده بود که به انتظار مهدی بوده اند.

موقعیت جغرافیایی قلعه بابک

راه دسترسی به قلعه بابک

مسافت راه کلیبر به قلعه با اینکه از 3 کیلومتر تجاوز نمی کند ولی بسیار سخت است و به هنگام عبور باید گردنه ها و گذرهای خطرناکی را پشت سر گذاشت. قبل از رسیدن به دروازه قلعه و ورود به بنای مستحکم دژ باید از معبری عبور کرد که به صورت دالانی است و از سنگ های منظم طبیعی شکل گرفته و تنها گنجایش عبور 1 نفر را دارد و دو نفر به سختی می توانند از آن بگذرند. فاصله این معبر تا باروی قلعه در حدود 200 متر است و مقابل آن قرار گرفته است. از همین نقطه است که صعوبت راه و ابهت خاص این قلعه رفیع و موقعیت خیره کننده آن بیننده را به اعجاب وا می دارد. امتداد بصری معبر در نهایت به دروازه قلعه ختم می شود و دقیقاً در راستای آن قرار گرفته است که باعث می شود ورود هر تازه وارد و سپاهی و غیره از طریق دو برج دیده بانی در سمت دروازه ورودی قابل رؤیت باشد. در کل می توان راه های دسترسی به این مکان تاریخی را به 3 دسته تقسیم کرد:

1. گذرگاه دژ دره سی که در جنوب دژ بوده و گذری سخت می باشد.
2. گذرگاه هتل بابک که کمی بالاتر از روستای شجاع آباد است.
3. گذرگاه ییلاق که 1/5 کیلومتر از گذر را می توان با خودرو پیمود که نسبت به دو گذر دیگر بهتر است.

پله های ورودی به قلعه بابک

معماری قلعه بابک

پیش از این که به دروازه قلعه برسیم از گذرگاهی باید گذشت، این گذرگاه همچون دالانی است و تنها گنجایش گذشتن یک نفر را دارد و دو نفر به سختی از آن می توانند بگذرند. گذرگاه در فاصله دویست متری دروازه قلعه و روبروی آن می باشد. آمدن هر تازه وارد سپاهی و غیره، کوهبانیه ها را که در برج های دوسوی دروازه جای داشته اند را هشیار می کرده است. جایگاه کوهبانیه ها در بلندی است و بنابر این به هر چیز و هر کس چیرگی کامل داشته اند. این برج ها یکی مخروطی و دیگری مدور و استوانه ای از سنگ های تراشیده با ملاط ساروج پایدار ساخته شده اند. باروها که از نوعی سنگ خارا ساخته شده تمام درزهای کوهستان را بسته است. برای نفوذ به درون بنا بایستی حتماً از دروازه گذشت و از کوهستان راهی برای درون شدن، نیست. نزدیک شدن ابزار دژ کوب، منجنیق و آتش افکن به این دژ تقریباً ناشدنی بود.

معماری قلعه بابک

بنای دژ دو طبقه و سه طبقه بوده و پس از ورودی قرارگرفته است و پس ازآن تالار اصلی وجود دارد که اطراف آن را هفت اتاق فرا گرفته است، اتاق هایی که به تالار مرکزی راه دارند. در قسمت شرقی دژ، تأسیسات دیگری مرکب از اتاق ها و آب انبارها ساخته شده است؛ سقف آب انبارها با طاق جناغی و گهواره ای پایدارشده اند. محوطه داخلی آن ها نیز به وسیله نوعی ساروج، غیرقابل نفوذ شده و به هنگام زمستان از برف و باران پر شده و در تابستان و هنگام مضایق و محاصره ها از آب آن ها استفاده می شده است. در سمت شمال غربی دژ پلکان هایی سرتاسری وجود داشته که اکنون ویران شده و قسمت هایی از آن بیرون خاک است و تنها راه صعود به بخش های مرتفع تر بناست.

قلعه بابک در میان ابرها

پیشنهاد خبرنگاران

اگر اهل کوهنوردی هستید به قلعه بابک سری بزنید، برای رسیدن به بالای این دژ معروف باید از آمادگی جسمانی خوبی برخوردار باشید. به علاوه زمانی که بالای قلعه هستید به خوبی مناظر اطراف را ببینید و تاملی در زمان کنید!

منابع: ویکی پدیا، کجارو، جسارت

گروه گردشگری خبرنگاران

pariha.com: پریها مجله گردشگری، خبری، موفقیت، آشپزی و سرگرمی میباشد.