چرا میزان کار مفید ایرانی ها کمتر از بقیه است؟ - بلاگ پو

حسین سروقامت عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی در ادامه مقاله خود در روزنامه جوان نوشت: پاسخ به این سؤال مستلزم آن است که ما نخست از آنچه پیرامون فرهنگ کار در کشور های صنعتی و پیشرفته رخ می دهد، آگاهی یابیم. آنگاه به اوضاع و احوال کشورمان نظری افکنده، فرهنگ کار را بررسی کنیم و بعد در صورت روبروه با نقصان و کاستی، طرح ها و برنامه هایی را جهت بهینه شدن شرایط ارائه کنیم.

اکنون در آغاز سخن لازم است اشاره کوتاهی به بحث مهم راندمان یا کار مفید داشته باشیم و این مقوله را در کشورمان و جهان صنعتی مورد مقایسه قرار دهیم. راندمان یا کار مفید براساس میزان ساعت کار روتین در هر روز، مواد مصرفی و استفاده شده، ذهنیتی که از سود و زیان داریم، همچنین میزان واقعی سود و زیان سنجیده می شود. به تعبیر دیگر این عوامل میزان راندمان کار را در شرایط گوناگون تعیین می کنند.

براساس آمار ها میزان کار مفید در ایران حداکثر 11 ساعت در هفته و در بخش های دولتی حدود 22 دقیقه در روز برآورد شده است. در حالی که در کشوری همچون فرانسه میزان کار مفید حدود 30 تا 33 ساعت در هفته تخمین زده شده است، یعنی مردم فرانسه حدود پنج ساعت و نیم در روز کار مفید می کنند. چنانکه ملاحظه می کنید تفاوت فاحشی در اعداد و ارقام وجود دارد که لازم است به صورت جدی مورد تأمل قرار گرفته شود و برای بهینه سازی شرایط، چاره اندیشی های لازم صورت پذیرد.

فرهنگ کار و فراغت در جوامع صنعتی

در کشور های پیشرفته صنعتی کار مبتنی بر سود و ارزش افزوده است. کسانی که به کار روی می آورند، صرفاً دنبال کسب معاش نیستند، بلکه از تولید برای زایش پول بیشتر استفاده می کنند. در چنین مدلی سرمایه گذاری برای کسب و انباشت پول و انباشت پول نیز برای سرمایه گذاری بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.

بدیهی است که در کنار چنین کار مولدی اوقات فراغت (Hobby) نیز معنی و مفهومی خاص پیدا می کند، بنابراین در جهان صنعتی زمان خاصی برای کار و زمان دیگری برای اوقات فراغت در نظر گرفته شده است. افراد در اوقات فراغت انرژی می گیرند و در هنگام کار آن را خرج می کنند. از این رو در اروپا و آمریکا گردش و پارتی و مهمانی وسط هفته معنا ندارد. افراد از محل کار به خانه می آیند، استراحت می کنند و خود را برای کار روز بعد آماده می کنند، اما از سوی دیگر ایام سرانجام هفته نیز برای آنان زمان استراحت کامل است. آن ها در روز های شنبه و یکشنبه در استراحت مطلق هستند و حتی به ایمیل کاری خود نیز جواب نمی دهند. آنان همچنین می توانند به تلفن رئیس خود نیز پاسخ ندهند. از این رو حیطه کار و تلاش با اوقات فراغت از یکدیگر متمایز و جدا شده اند.

همچنین مناسبات فرهنگ کار نیز در کشور های صنعتی بر مدار سود و زیان است. چنین سیستمی کارمند را اجبار می کند که به مشتری لبخند بزند و با روی گشاده با وی برخورد کند. او ممکن است در واقع شاد و خندان نباشد، اما لبخند و تبسم لازمه کار اوست و به سودآوری کسب و کار وی رونق می دهد. به همین جهت نظم و انضباط نیز در کشور های صنعتی جایگاه ویژه ای دارد. کارمندان در این کشور ها مجبورند افزایش تولید و رقابت سالم را مدنظر قرار دهند و حداکثر برنامه ریزی را در این راستا داشته باشند. به همین جهت شرکت ها و بنگاه های کسب و کار باید بهترین و کیفی ترین افراد را برای کار خویش انتخاب کنند. در چنین شرایطی است که سفارش کردن برای نیروی کار نیز معنا پیدا نمی کند، چون استخدام نیروی سفارش شده ممکن است به هدررفت منابع اقتصادی شرکت بینجامد.

همچنین در بسیاری از اوقات با کاهش ارزش افزوده، نیروی کار مقصر شمرده می شود. به عنوان مثال اگر قرار است در کارگاهی میزان خاصی پلاستیک خام به تعداد مشخصی بطری تبدیل شود و این اتفاق به هر دلیل با خدشه روبرو شده است، شرکت ها این را اغلب ناشی از کمبود نیروی کار، کم کاری کارکنان یا عدم مهارت کافی آنان می دانند.

در جهان صنعتی رقابت حرف اول را می زند

در جهان صنعتی از آنجا که بیشترین کار ها توسط بخش خصوصی انجام می شود، رقابت حرف اول را می زند. بخش خصوصی اگر دائماً برنامه ریزی نکند و از بهترین و زبده ترین نیرو ها استفاده نکند، احتمال ورشکستگی اش بسیار است. همین امر به درونی شدن نظم و انضباط در این کشور ها انجامیده است.

حتی سیاست ورزی در این قبیل کشور ها تابع مسائل اقتصادی است. سیاست ها تا جایی قابل تحملند که صدای بنگاه های کسب وکار یا شرکت های خصوصی در نیاید وگرنه این مجموعه ها بر دولت ها می شورند و علیه آن ها اقامه دعوی می کنند. نمونه این قضایا را می توان در فشار مجموعه های کارگری و استعفای دسته جمعی در بعضی کشور ها ملاحظه کرد.

به عنوان مثال در جهان صنعتی کاهش یا افزایش اقتصادیات بر میزان رأی افراد تأثیر مستقیم دارد و رأی مردم دقیقاً تابع مناسبات اقتصادی آنهاست. نکته دیگر آنکه در کشور های جهان اول نظام های آموزشی نیز براساس بازتولید نیروی کار شکل گرفته است. دانشگاه ها و مراکز علمی کاملاً منعطف عمل می کنند و دائماً روزآمد می شوند.

در کشوری همچون آلمان مدرک تحصیلی اهمیت چندانی ندارد. آنچه اهمیت دارد، مهارت است؛ بنابراین افراد ترجیح می دهند تا مقطع کارشناسی ارشد درس بخوانند و بسرعت جذب بازار کار و تولید شوند. در آلمان تحصیل در مقطع دکتری بندرت صورت می پذیرد.

شرکت های خصوصی نیز افراد را بدون توجه به مدرک آنان به کار می گیرند. یک هفته کار آنان را می سنجند، اگر آنان را توانا و ماهر تشخیص دادند، نگه می دارند و الا حتی اگر مدرک دکتری هم داشته باشند به سهولت کنار می گذارند. به این جهت تحصیلات عالیه در کشور های صنعتی اغلب برای خارجی هاست و تعداد نیرو های بومی در دانشگاه ها اندک است.

خروجی کار اهمیت اصلی را دارد

در جهان پیشرفته از نظر اقتصادی، امنیت شغلی نیز زیاد نیست و هیچ دلیلی ندارد کسی که وارد شغلی شده، تا آخر در آن شغل باقی بماند، بنابراین افراد در طول دوره خدمت بار ها و بار ها تغییر شغل می دهند. نظام حکومتی و دولت ها کوچک و چابک هستند و برای همین پست های ابدی نیز بسیار محدودند.

به خوبی می توان دریافت آنچه در جهانی پیشرفته صنعتی اهمیت دارد، خروجی کار است؛ بنابراین ممکن است 100 نفر در یک بنگاه کسب و کار یا شرکت مشغول به کار باشند، اما درآمد هایی کاملاً متفاوت از یکدیگر داشته باشند. هر که ارزش افزوده و خروجی بیشتری دارد، طبعاً عایدی بیشتری هم خواهد داشت. شرکت ها اغلب به سابقه افراد و مدرک تحصیلی آنان توجهی نمی کنند و اصولاً این مؤلفه ها برای کارفرمای خارجی، مهم و اساسی تلقی نمی شوند. آنچه در ارزیابی کیفی کارکنان اهمیت دارد، کارآفرینی و راندمان مناسب است.

در جوامع صنعتی، کار حقیقتاً یک ارزش اجتماعی است و شخص بیکار هر چند بیمه بیکاری دریافت کند، فاقد هویت اجتماعی است. آنان به جد معتقدند هیچ کس نباید سربار جامعه باشد. هویت اجتماعی به کار و تلاش افراد بستگی دارد و مشارکت در سود باعث خلاقیت و نوآوری بیشتر آنان می شود.

پیشنهاد فرصت های کاری جدید از دیگر خصیصه های فرهنگ کار در جوامع صنعتی است. بدیهی است در جامعه ای که کار ارزشمند است، افراد دوست دارند خودشان را با کار تعریف کنند. به بیان دیگر فرهنگ، آموزش دوران کودکی، منافع گسترده ای که در گروی کار بیشتر و درآمد بیشتر است و رقابت فشرده عوامل متعددی هستند که کارکنان را به سمت جلو می رانند و فعالیت بهتر آنان را تضمین می کنند.

تعریف کار در ایران روشن نیست

مناسبات فرهنگ کار در جوامع سنتی و از جمله ایران بکلی با کشور های صنعتی متفاوت است. در جوامع شرقی کار بیش از هر چیز دیگر برای امرار معاش در نظر گرفته می شود. زندگی در این حیطه از جغرافیای صنعتی، تجاری و تکنولوژیک نیست و طبعاً با مناسبات زندگی غربی نیز متمایز است.

کار و تلاش با تمرکز و توجه کافی صورت نمی گیرد و اوقات فراغت نیز تعریف دقیق خود را ندارد. کار و اوقات فراغت ما به نوعی در هم آمیخته است و قابل انفکاک نیست. همچنین برخلاف جوامع صنعتی اعتقاد بر آن نیست که کارگر یا کارمند ساعت کار خود را به کارفرما فروخته و واگذار کرده است. آنان به همین جهت در حین کار بسیاری از امور شخصی خود را نیز ساماندهی می کنند.

در ایران سیاست، فرهنگ و فعالیت های اجتماعی همگی بر اقتصاد اولویت دارند. به نوعی متن شمرده شده و اقتصاد به حاشیه رانده شده است؛ در حالی که در جوامع صنعتی حرف اول و آخر را اقتصاد می زند.

همچنین نظام های آموزشی ما بدون ارتباط با نظام اقتصادی تعریف شده اند و لذا بسیاری از مردم ایده های نوین اقتصادی ندارند. در ایران ارزشیابی کارکنان اغلب کمی است و جای خالی کیفیت در آن مشهود است.

اینجا حتی کارمندی که اضافه کاری می کند، ممکن است در ساعت اضافه کار جدول حل نماید یا از شبکه های اجتماعی استفاده کند. ما عملاً روشی برای کنترل فعالیت کاری وی در اختیار نداریم. همچنین اعتبار کارکنان ما براساس مدرک و سابقه است و خروجی کار یا مدنظر نیست یا اهمیت زیادی به آن داده نمی شود.

فرهنگ کار در کشور ما فرایند ثابتی دارد. ما در بدو استخدام، فرایند 30 ساله خدمت خود را همچون پازلی در مقابل خود می بینیم. آموزش و یادگیری مداوم در فرهنگ کار ما تعریف نشده است. در حالی که در کشور های صنعتی آموزش نقش کلیدی در استخدام و بکارگیری افراد دارد. آنان به نیروی کار ماهر فوق العاده اهمیت می دهند تا جایی که اگر نتوانند آن را از داخل جذب کنند، اقدام به واردکردن نیروی کار ماهر از خارج کشور می کنند.

در ایران هر چند دستگاه های گوناگون فرهنگی دائم بر طبل فرهنگ، پیشرفت و تمدن می کوبند، اما اقتصاد فرهنگی به مفهوم متداول جهانی وجود ندارد. این در شرایطی است که در کشور های پیشرفته، پولی که از حوزه اقتصاد فرهنگی نظیر اینترنت، کتاب، موسیقی، تئاتر و سینما درمی آید، گاه برای گرداندن چرخ های اقتصاد کشورشان کفاف می کند! میزان فروش میلیونی CD های آموزشی و سرگرمی، درآمد هالیوود و صنعت چاپ و نشر کتاب در میان کشور های پیشرفته و جهان سوم قابل قیاس نیست.

طرح ها و برنامه های قابل اجرا برای اصلاح فرهنگ کار

در مجموع مناسبات اقتصادی جهان اول و جهان سوم تفاوت های اساسی دارند و البته خاستگاه های فرهنگی متفاوتی نیز در این راستا خودنمایی می کنند، بنابراین به نظر می رسد دست کم در بعضی بخش ها بتوان طرح ها و برنامه هایی را به معرض اجرا گذاشت که هم با شرایط بومی جامعه ما سازگاری داشته و هم در تغییر ریل های اقتصادی نقش کلیدی ایفا کنند.

در ادامه به بعضی از این طرح ها و برنامه ها اشاره می کنیم:

- باید نظام آموزشی از آغاز تا انجام بر اساس کار، مهارت و تکنیک تنظیم شود.

- کار و تلاش باید واقعاً ارزش تلقی شود و رانت خوارها، مفت خور ها و کم کار ها تقبیح شوند.

- دستیابی به ثروت سرشار از طریق کار اندک باید واقعاً زشت و ناپسند به شمار آید. هرگز نباید اختلاسگران و غارتگران بیت المال در جامعه، زرنگ و زیرک قلمداد شوند.

- لازم است مقررات، مهم و اساسی شمرده شوند. همچنین اطاعت از مدیر دانا باید شرط اولیه کار قلمداد شود و نگاه تیمی و تشکیلاتی به کار نیز مفید و ارزشمند تلقی شود.

- باید جامعه را به سمت کارمحوری سوق داد و اقتصاد نقش حیاتی خود را در جامعه ایفا کند. همچنین میان انسان بی ثمر با افراد پرثمر و پرانرژی تفاوت گذاشته شود.

- لازم است نظام تشویق و تنبیه فراگیر شود و از سوی دیگر سوابق و مدرک افراد جای سهمی را که آنان در پیشرفت کار و افزایش تولید دارند، اشغال نکند.

- باید به سمت خصوصی شدن گام برداشت و نقش دولتی ها محدود به اقدامات حاکمیتی نظیر دفاع، امنیت ملی و وزارت خارجه باشد. سایر وزارتخانه ها باید نقش هماهنگ کننده داشته باشند. همچنین لازم است در مجموعه های خصوصی، تولید، رقابت، ابتکار عمل و خلاقیت حرف اول را بزند.

- نفت باید نقش خود را از حالت بازدارندگی به شرایط پیشران تغییر دهد. خام فروشی باید تقبیح شود و در عوض از آن به عنوان سرمایه آیندگان بهره برداری شود.

- ساختار ها لازم است تغییر کنند. قطعاً دولت ها در آینده ساختار فعلی را نخواهند داشت. همین حالا نیز کمر دولت ها زیر بار فشار اقتصادی خم شده است. اساساً تنظیم بازار در حیطه وظایف دولت ها نیست. این فرایند سالم عرضه و تقاضاست که باید بازار را تنظیم و رقابت سازنده را برقرار کند. دولت ها با ورود به این عرصه از وظایف اصلی خود بازمی مانند و در ایفای این نقش نیز با مسائل عدیده روبرو خواهند شد.

- شرایط جدید و دورنمای آینده نیز لازم است مدنظر قرار گیرد. امروزه در جهان مباحث فناوری اطلاعات (IT)، فضای مجازی، حوزه اینترنت و آموزش اینترنتی و از راه دور مهم شمرده می شوند. فرایند پیچیده و پرسرعت تحولات ممکن است در آینده به بعضی مشاغل و حرفه ها رونق دهد و بعضی دیگر را به حاشیه براند و از گردونه خارج کند. توجه به این مسائل باید جدی و استراتژیک قلمداد شود.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا

turkeyro.ir: ترکیه: سفر بقه سرزمین زیبایی ها، استانبول، آنتالیا، آنکارا، کوش آداسی

pariha.ir: پریها مجله گردشگری، خبری، موفقیت، آشپزی و سرگرمی میباشد.