کتابی که داوری اردکانی آن را گزارش یک سوء تفاهم دویست ساله می داند
به گزارش بلاگ پو، به گزارش خبرنگاران، کتاب گنگ خوابدیده تحلیلی از نخستین مواجهه ایرانیان با تمدن نو غربی نوشته بهزاد جامه بزرگ است. این کتاب با مقدمه رضا داوری اردکانی فیلسوف و متفکر ایرانی شروع می گردد. اردکانی می گوید: اثرحاضر را به اعتباری می توان گزارش یک سوء تفاهم دویست ساله دانست... به گمان من گنگ خواب دیده می تواند آینه ای باشد که نویسنده کتاب در برابر ما قرار داده و از ما خواسته است که صورت و سیرت فهم و فرهنگ خویش را در آن دیدن کنیم؛ ولی چون این دیدن باید با چشم جان باشد، به آسانی صورت نمی گیرد. نیاکان ما دنیا نو را نشناختند؛ ماهم گرچه اطلاعاتمان بیشتر است در درک و فهم کم و بیش با آنها شریکیم و همان نگاه را داریم و چندان بیش از آنچه آن ها از باطن تجدد دریافتند، درنیافته ایم و علاقه ای هم به درک و دریافت آن نداریم.
جامه بزرگ به عنوان نویسنده کتاب، در مقدمه به این نکته اشاره می نماید که تاریخ نویسی دوران معاصر ایران بدون توجه به مواجهه ایرانیان با تجدد و غرب امکان پذیر نیست. او عقیده دارد تاریخ دو سده اخیر ایران در صورتی می تواند درست نوشته و فهمیده گردد که در وهله نخست نسبت خود با غرب را تعیین کنیم. جامه بزرگ معتقد است همزمان با فهم و ادراک تمدن و تفکر تازه، باید مختصات تاریخی ای که در آن ایستاده ایم را نیز درک کنیم.
جامه بزرگ از افرادی نام می برد که نقش پررنگی در تبیین و تحلیل نسبت ما با غرب داشته اند. افرادی همانند میرزاملکم خان ناظم الدوله، عبدالرحیم طالبوف تبریزی، میرزاآقاخان کرمانی، تقی ارانی، فخرالدین مسرور، علی شریعتی و احمد فردید. پس از این افراد نیز، نسبت سنجی و ادراک از مجراهای دیگری نظیر سفرنامه نویسان، تجار و بازرگانان و بعضی از اهل فضل در اختیار تاریخ نویسی اندیشه قرار می گیرد.
کتاب گنگ خواب دیده از حیث نوع رساله های انتخابی برای تحلیل، آثار سفرنامه نویسان ایرانی و از حیث زمانی، سفرنامه های نگارش یافته حد فاصل دوران فتحعلی شاه قاجار تا جنبش مشروطیت را مد نظر قرار داده است. از همین رو، 27 سفرنامه از 23 نفر در این کتاب مورد تحلیل محتوا قرار گرفته است.
در کتاب به دورانی اشاره می گردد که وجه قهری تعاملات غرب با کشورها، گریبان گیر ایران نیز شده و در زمینه فنون نوین نظامی و ابزار و ادوات نوین جنگی، ایران چاره ای جز استفاده از محصولات صنایع غربی در حوزه های نظامی ندارد. جامه بزرگ معتقد است همین نقطه، سرشروع ظهور مشکلاتی برای جامعه ما بوده است. با این حال، دیدگاه جامه بزرگ این است که این مواجهه، حیرت زدگی ایرانیان از رشد فناوری را دوچندان می نماید و زمانی که امکان سفر به کشورهای دیگر برای ایرانی ها فراهم می گردد باب تازه ای در حوزه شناخت غرب، پیش رویشان گگردده می گردد.
کتاب در ادامه در سه فصل زمینه های آشنایی و برخورد ایرانیان با غرب تازه را مورد آنالیز قرار می دهد. در فصل اول تصویری از اوضاع سیاسی مالی فرهنگی ایران مقارن به شکل گیری تحولات تازه در اروپا مورد بحث قرار می گیرد؛ حد فاصل روی کار آمدن صفویان تا شروع دوران فتحعلی شاه قاجار. فصل دوم روایتی است از نخستین برخوردهای ایرانیان با دول قدرتمندی نظیر روسیه، انگلستان و فرانسه و ضرباتی که این کشورها بر پیکره حاکمیت سیاسی ایران وارد آوردند. فصل سوم نیز به ارتباط های اجباری ایران آسیب خورده با غرب می پردازد.
بخش های پایانی کتاب نیز به سفرنامه های ایرانیان دوره قاجار اشاره می نماید، افرادی که به اروپا یا ممالکی که شئون و مظاهر تمدنی تازه غرب در آن جاری و ساری شده، سفر نموده اند. از جمله می توان به سفرنامه ابوالحسن خان ایلچی به لندن، سفرنامه خسرومیرزا به پطرزبوغ، سفرنامه حسین خان نظام الدوله، آجودانباشی، سفرنامه سیف الملک به روسیه، سفرنامه عبدالصمدمیرزا سالور عزالدوله و سفرنامه ظهیرالدوله اشاره نمود. در بخش سفرنامه های تجار و بازرگانان نیز، به سفرنامه شیکاگو میرزامحمدعلی خان تعیین السلطنه و سفرنامه ابراهیم صحاف باشی تهرانی پرداخته می گردد.
کتاب گنگ خواب دیده با عنوان فرعی تحلیلی از نخستین مواجهه ایرانیان با تمدن تازه غربی نوشته بهزاد جامه بزرگ با مقدمه رضا داوری اردکانی را نشر یارمند در 222 صفحه منتشر نموده است.
منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران