ابعاد کشف نشده زندگی بشری در پایگاه ملی کنزق سرعین - بلاگ پو

این معماری در هر منطقه به دلایل اقلیمی و شرایط زیست محیطی دارای ویژگی های خاص و منحصر به فردی است، هر بنای دستکند براساس زمینه های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و کالبدی اقلیمی و شرایط خاص آن ناحیه و مطابق با نیازهای ساکنان شکل می گیرد.

معماری صخره ­ای شمال غرب ایران از نظر فرهنگی و هنری و کاربردی دامنه گسترده­ ای دارد و با محیط و فرهنگ اطراف خود در ارتباط است، این نوع معماری ریشه در فرهنگ و سنت هر منطقه دارد و این مسئله را به صورت های متفاوت می توان در بعضی نقاط مشاهده کرد.

در بعضی مناطق از این معماری در راستای اعتقادات مذهبی استفاده شده و در بعضی برای سکونت و یا کاربردهای تدافعی مورد استفاده قرار گرفته است، لذا حیطه استفاده و ایجاد معماری صخره ­ای وابسته به عامل کاربردی، مکانی و زمانی است و به همین دلیل جلوه ­های متعددی دارد و از تنوع بسیار برخوردار است؛ به عبارتی دیگر جغرافیا، مذهب و مسائل سیاسی یا معیشتی از جمله دلایل به وجود آوردن معماری صخره ای است.

معماری صخره ای در سرزمین ما و در فرهنگ و هنر این کشور از قدمت بسکمک برخوردار است، علت مهم ناشناخته ماندن این معماری در موقعیت جغرافیایی و فلسفه وجودی آن نهفته است، این معماری در دل کوه­ ها و صخره­ هایی کنده شده ­اند که دسترسی به آن برای بسکمک دسترسی سخت است.

معماری صخره ­ای در طی قرون گذشته دچار تحولات بسکمک شده و امروزه کمتر کسی مبادرت به ایجاد این سبک معماری می کند به طوری که معماری صخره ­ای در اذهان بسکمک فراموش شده و به دلایل مذکور و عدم استفاده از آن حتی امروزه معماری صخره ­ای در بین اکثریت متخصصان مربوط و هنرمندان از شناخت و معروفیت کمی برخوردار است.

کنزق تنها محوطه دستکند کاوش شده در شمال غرب کشور

محوطه کنزق در دامنه ­های کوهستان سبلان تنها محوطه دستکند کاوش شده در منطقه شمال ­غرب ایران است، نتایج این کاوش در راستای شناخت انباشت­ های فرهنگی موجود در درون فضاهای دستکند بسیار حائز اهمیت است.

کهنه کنزق که در تلفظ محلی کهنه کنزه نامیده می شود از جمله معماری های دستکند حوزه سبلان است که در شهرستان سرعین و دو کیلومتری شهر توریستی سرعین واقع شده است، این محوطه با دارا بودن بیش از 45 فضای معماری دستکند یک روستای زیرزمینی با قدمت طولانی در بازه زمانی هزاره اول قبل از میلاد تا دوره ایلخانی است.

این روستا از دوره قاجار دوباره مسکونی شده و خانه های خشتی و کاه گلی با پوشش چوبی و سقف مسطح با الگو دریافت از معماری و بافت روستایی مناطق کوهستانی آذربایجان بر روی روستای زیرزمینی ساخته می شود، در نهایت در زلزله سال 1375 روستا متروکه شده و کنزق جدید در جوار روستای قدیمی شکل می گیرد.

همان طوری که اشاره شد محوطه کهنه کنزق به عنوان نخستین محوطه دستکند صخره ­ای شمال­ غرب ایران است که در آن کاوش باستان­ شناختی اجرا شده و نتایج آن در شناخت شرایط معماری صخره ­ای شمال ­غرب ایران حائز اهمیت است؛ با توجه به ظرفیت استان اردبیل و حتی شمال­ غرب ایران در مطالعات معماری دستکند، تمرکز بر نتایج این کاوش و استمرار مطالعات باستان­ شناختی در آن می­ تواند در شناخت شرایط سایر فضاهای دستکند این منطقه کمک شایانی کند.

با این­ حال ضعف مطالعات معماری دستکند که یکی از مهم­ترین عوامل آن نبود پایگاه و مرکز مطالعاتی با موضوع معماری دستکند در شمال­ غرب ایران است، باعث شده بود تا شناخت محدودی از آثار دستکند این منطقه در دست باشد به طوری که تا به امروز در فهرست آثار ملی تعداد بسیار محدودی از فضاهای دستکند این منطقه ثبت شده است.

موضوع قرار دادن یک محوطه دستکند می­ تواند در هدفگذاری مطالعات آثار دستکند حوزه شمال­ غرب ایران به ویژه دامنه های سبلان کمک کند، چرا که در اطراف سبلان در شهرستان های مشگین شهر، نیر و سرعین با نمونه های متعدد معماری دستکند مانند غارهای بینه لر و غار لاهرود در مشگین شهر، روستای ویند کلخوران و ابازر در شهرستان نیر و کهنه کنزق در شهرستان سرعین روبرو هستیم.

بنابراین از آنجایی که محوطه کهنه کنزق نسبت به بقیه آثار معماری دستکند حوزه سبلان راه دسترسی مناسب داشته و در نزدیکی شهر توریستی سرعین واقع شده بنابراین تبدیل آن به پایگاه در گسترش گردشگری فرهنگی منطقه و مطالعات معماری دستکند حوزه سبلان و شمال غرب نقش مهمی ایفا خواهد کرد.

کهنه کنزق بهترین مرکز برای مطالعات معماری دستکند شمال­ غرب ایران است و به عبارتی نتایج مطالعات باستان شناختی محوطه کنزق به عنوان الگو و اساس مطالعات فضاهای دستکند سایر نواحی منطقه شمال ­غرب ایران می تواند محسوب شود که اجرای این طرح مستلزم فراهم کردن بسترها و شرایط مناسب برای انجام مطالعات بود.

اجرای طرح ­هایی با عنوان پایگاه ملی در سطح کشور به عنوان یکی از برنامه ­های مناسب و منسجم در راستای مطالعات پژوهش محور قابل مطرح شدن است و با توجه به اینکه تا به امروز در سایر مناطق کشور به خصوص در حوزه مرکزی ایران شاهد اجرای طرح­ های نسبتاً پیروز در حوزه آثار دستکند هستیم؛ طرح پایگاه ملی محوطه کنزق به عنوان نخستین پایگاه مطالعات معماری دستکند در حوزه شمال ­غرب ایران مطرح و اجرایی شد.

توسعه اقدامات مطالعاتی و تحقیقاتی با ثبت کنزق به عنوان پایگاه ملی

نادر فلاحی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل در این رابطه گفت: با اجرایی شدن طرح پایگاه ملی، محوطه کنزق به عنوان اساس مطالعات قرار گرفته و در آینده شاهد شنـاسایی، معرفی و مطالعات منسجم در راستای شناساندن و ثبت آثار فاخر این منطقه در فهرست آثـار مـلی و حـتی جهانی خواهیم بود.

او اضافه کرد: با توجه به قابلیت ها و ظرفیت های تاریخی روستای کنزق، اقدامات برای تبدیل آن به پایگاه ملی در اولویت قرار گرفت و جلسات برای این مهم تشکیل و در نهایت تبدیل روستای تاریخی کنزق سرعین به پایگاه ملی به تصویب رسید.

او اضافه کرد: مقدمات این مهم فراهم و تبدیل روستای کنزق و غارهای دستکند این روستا ابلاغ شد تا پس از آن شاهد تخصیص ردیف بودجه از اعتبارات ملی برای این پایگاه در راستای مطالعه و توسعه آن باشیم.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل ادامه داد: روستای کنزق دارای غارهایی با معماری بی نظیر و قدمت تاریخی 2500 سال مربوط به دوره اشکانیان است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و از مهمترین جاذبه های منطقه است که نشان از تاریخ و تمدن دیرینه دارد.

فلاحی با اشاره به ظرفیت های روستای کنزق برای تبدیل شدن به پایگاه ملی اظهار کرد: محوطه کهنه کنزق شاخص ترین معماری دستکند حوزه سبلان بوده و بسیار سالم و دست نخورده باقی مانده است و با توجه به کاوش باستان شناختی محوطه، آثاری از هزاره اول ق.م تا دوره ایلخانی کشف شده است.

او با اشاره به نزدیکی محوطه تاریخی کنزق به شهر توریستی سرعین و راه دسترسی آسفالته تا خود محوطه گفت: مسیرهای دسترسی به فضاهای دستکند با اعتباری بالغ بر 30 میلیارد ریال به صورت سنگ فرش و احداث تاسیسات جانبی مانند سرویس های بهداشتی و نمازخانه و استحکام بخشی غارهای دستکند اجرا شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل اضافه کرد: کنزق در کنار معماری دستکند دارای معماری و بافت روستایی خشتی و سنتی منطقه کوهستانی سبلان بوده و به دلیل متروک شدن روستا در اثر زلزله نمونه مناسبی برای پژوهش های باستان شناسی است.

فلاحی با قدردانی از مشارکت دهکمک و شهرداری سرعین در طرح گردشگری کنزق بیان کرد: با توجه به نزدیکی محوطه به شهر سرعین و گردشگرپذیر بودن منطقه برای ماندگاری بیشتر مسافر ضروری است این روستا احیا و باززنده سازی شود که مشارکت جوامع محلی در طرح احیای روستای زیرزمینی کنزق بسیار مهم است.

او از تداوم کاوش های باستان شناسی غارهای دستکند برای دستیابی به الگوی معیشتی و سکونتی حوزه سبلان، ایجاد نمایشگاه های دائمی صنایع دستی و تولیدات محلی برای جذب گردشگری در فضاهای معماری دستکند، ایجاد سایت موزه برای معرفی قابلیت های فرهنگی و تاریخی منطقه و معماری دستکند، تبدیل تعدادی از فضاهای دستکند به مراکز اقامتی و گردشگری و معین عرصه و حریم محوطه تاریخی کهنه کنزق خبر داد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل بیان کرد: پیش از این استان اردبیل فاقد پایگاه ملی بود که با تلاش ها و پیگیری های اجرا شده در سال گذشته توانستیم شاهد ثبت پایگاه ملی شهر یری باشیم و امسال نیز تبدیل روستای کنزق به پایگاه ملی به تصویب رسید.

او اضافه کرد: این اقدامات علاوه بر توسعه اقدامات مطالعاتی و تحقیقاتی، زمینه برای معرفی هر چه بیشتر این قابلیت ها در سطح ملی را فراهم خواهد کرد.

نتایج کاوش کنزق به سایر فضاهای دستکند حوزه شمال­ غرب ایران قابل تعمیم است

کریم لطفی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل با اشاره به فرایند کاوش، تهیه طرح مطالعاتی و ثبت کنزق به عنوان پایگاه ملی گفت: عملیات کاوش باستان­ شناختی در محوطه تاریخی کنزق در طول یک فصل نشان داد این محوطه در دوره های مختلف فرهنگی از جایگاه مهمی برخوردار بوده است.

او ادامه داد: در این پژوهش ­ها برای نخستین بار در حوزه شمال­غرب ایران که به صورت سیستماتیک انجام شد، تعدادی فضای دستکند خواناسازی و مستندنگاری شد، فضاهای این محوطه با کاربری­ های متنوع ایجاد شده که تمام این فضاها متناسب با اقلیم منطقه بوده و به نوعی بوم­ آورد محسوب می­ شد.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل اضافه کرد: نتایج کاوش باستان ­شناختی این محوطه به گاه نگاری سایر فضاهای دستکند حوزه شمال­غرب ایران قابل تعمیم بوده که می­ تواند زمینه ساز ایجاد پایگاه ملی برای انجام مطالعات باستان­ شناختی با موضوع فضاهای دستکند حداقل در حوزه جغرافیایی شمال­ غرب ایران باشد.

لطفی بیان کرد: در طرح مطالعات و بازسازی محوطه تاریخی کنزق برای محوطه کنزق یک چشم ­انداز 10 ساله تعریف شده و مراحل اولیه آن انجام و تلاش شد تا با ارائه یک طرح مناسب و متناسب با حفظ ارزش­ های تاریخی طبیعی محوطه شاهد شکوفایی این روستا در حوزه بوم­ گردی باشیم.

او در مورد اقدامات عمرانی در این محوطه گفت: برای فراهم کردن بستر ارتباطی محور شهر سرعین با محوطه کنزق راه دست­رسی به روستا به صورت آسفالت مهیا شده و نیز خیابان ­های داخل روستا به صورت سنگ­فرش با مصالح بوم­ آورد به طول 600 متر و عرض 10 متر ایجاد شده است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل از احداث نمازخانه و سرویس بهداشتی در مجموعه کنزق خبر داد و اضافه کرد: برای تامین نیازهای عبادی و بهداشتی مسافران یک باب نمازخانه و سرویس بهداشتی در محوطه ایجاد شده است، چرا که ایجاد چنین مکان­ هایی در محوطه های گردشگری از اصول اولیه محسوب می­ شود که در این مجموعه با رعایت تمام موارد بهداشتی، راه ­های دست­رسی و نماسازی متناسب با چشم انداز منطقه ایجاد شده است.

لطفی با اشاره به احداث مسیرهای گردشگری در مجموعه بیان کرد: محوطه کنزق دارای فضاهای دستکند مختلفی است که در طول یک فصل کاوش باستان­ شناختی تعداد سه فضای دستکند به طور کامل کاوش، خواناسازی و معرفی شده است، راه­ های دست­رسی به این فضاها با ایجاد شبکه ­ای از مسیرهای سنگ­ فرش به عرض دو متر فراهم شده که این مسیرهای ارتباطی با مصالح بوم ­آورد محوطه اطراف ایجاد شده است.

روستای تاریخی طبیعی کنزق به دلیل برخورداری از جاذبه ­های فراوان طبیعی و تاریخی و بیشتر از همه به دلیل موقعیت جغرافیایی و فاصله کم با شهر سرعین، سرزمین چشمه های بهشتی و آب­ های درمانی به عنوان یکی از روستاهای مهم در زمینه بوم­ گردی نیز می تواند عمل کند.

در این روستا فضاهای دستکند متنوعی ایجاد شده است که با فراهم شدن بسترهای مناسب برای گردشگری می تواند نقش مهمی در تکمیل پازل گردشکری استان اردبیل و حتی شمال غرب ایران ایفا کند و ثبت آن به عنوان پایگاه ملی گامی مهم در این راستا به شمار می رود.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا

malayro.ir: مالزی: سفر به کشور زیبای مالزی و دیدار از شهرهای توسعه یافته کوالالامپور، پنانگ و لنکاوی

asiaro.ir: آسیا رو: سفر به آسیا، جنوب شرقی آسیا، آسای مرکزی و خاورمیانه