اشتباه بزرگ نیوتن در بورس، دو تله پیش روی سهام داران - بلاگ پو

به گزارش خبرنگاران به نقل از تجارت فردا ،حسام حسینی،کارشناس بازار سرمایه وشروین شهریاری، کارشناس بازار سرمایه در یادداشتی به تجربه حضور نیوتن در بازار بورس پرداخته و براساس این تجربه بازار بورس پس از یک دوره رشد هیجان را بررسی می کنند .

اسحاق نیوتن، نابغه علم فیزیک، اگرچه یکی از هوشمندترین شخصیت های تاریخ بوده اما نبوغ افسانه ای او، هرگز در حوزه سرمایه گذاری و بازار سهام به دادش نرسید.

مشهور است نیوتن سهام یکی از شرکت های مشهور به نام دریای جنوب را خریده بود. اوایل سال 1720 قیمت این سهام به صورت ممتد افزایش داشت تا جایی که قیمت ها به دو برابر نرخی رسید که نیوتن در آن سرمایه گذاری کرده بود. از نیوتن نقل شده که من سنگینی هر جسمی را می توانم محاسبه کنم اما غلظت دیوانگی مردم را خیر. به همین دلیل، سهام دریای جنوب را با سود صددرصدی فروخت و هفت هزار پوند استرلینگ به جیب زد.

اما حدس بزنید چند ماه بعد چه اتفاقی افتاد؟ قیمت سهام به رشد خود ادامه داد. دوستان نیوتن که سهام را خریده بودند ثروتمند و ثروتمندتر شدند و به او طعنه می زدند که چه فرصت عالی ای را از دست داده است. نابغه فیزیک ما، با فراموشی کامل آنچه گفته بود تصمیم می گیرد با سرمایه گذاری چند برابر مبلغ اولیه، اشتباه قبلی خود را جبران کند. چند ماهی اوضاع بر وفق مراد پیش می رود و بعد...

در زمانی که نیوتن سهام خود را می فروشد 20 هزار استرلینگ (معادل سه میلیون دلار امروز) زیان کرده بود. شایع است که نیوتن گفته بود تا پایان عمرش هیچ کس حق ندارد حتی یک کلمه درباره موضوع سهام در حضور او صحبت کند! نمودار1 رفتار واقعی قیمت سهام شرکت دریای جنوب و زمان خرید و فروش نیوتن را نشان می دهد.

اما اشتباهی که نیوتن با همه نبوغش در سرمایه گذاری مرتکب شد چه بود؟ او یک اصل بنیادین سرمایه گذاری را نادیده گرفت. برای توضیح اصل به این مثال توجه کنید که از قول یکی از خبرگان رشته سرمایه گذاری نقل شده است: مرد کارمندی را تصور کنید که از چند سگ خانگی نگهداری می کند. او هر روز صبح قبل از رفتن به محل کار، سگ ها را در آپارتمان خود محبوس می کند و پس از بازگشت، آنها را برای هواخوری به خیابان می برد.

در این شرایط، اگر فردی سعی کند حرکت بعدی سگ ها را که در خیابان رها شده اند، پیش بینی کند، طبیعتاً تلاش عبثی خواهد کرد؛ زیرا سگ ها که یک روز تمام را زندانی بوده اند، بدون الگویی تعیین با انرژی زیاد از یک سوی خیابان به سمت دیگر می دوند. بنابراین، اگر می خواهید مقصد نهایی سگ ها را حدس بزنید، عاقلانه تر است که راستا قدم زدن مرد را دنبال کنید، زیرا حیوانات خانگی در نهایت پس از تخلیه انرژی به سمت صاحب خود بازمی گردند. استاد مزبور نوسانات سهام مختلف در بازار را به سگ ها و ارزش واقعی سهام را به مرد تشبیه می کرد که در نهایت قیمت به سوی آن میل می کند.

آنچه نیوتن نادیده گرفت در واقع تمرکز بر راستا قیمت ها به جز تمرکز بر ارزش ذاتی بود؛ قیمت ها پس از یک دوره رشد هیجانی، در نهایت همیشه به همان جایی بازمی گردند که متناسب با ارزش بنیادین سهام بوده و نه عواطف سرمایه گذاران.

حکایت بازارهای اقتصادی در همه جای دنیا همین است. مهار قیمت ها به دست سرمایه گذاران است و راستا ارزش توسط متغیرهای اقتصادی تعیین می شود. از این رو، در کوتاه مدت احتمال فاصله دریافت این دو متغیر از یکدیگر وجود دارد. در واقع سرمایه گذاران که دارای یک بعد هیجانی و عاطفی هستند در برخی مواقع تحت تاثیر این عوامل، از ارزش واقعی غافل می شوند و قیمت ها را به جایی هدایت می کنند که حتی می تواند نوابغی چون نیوتن را نیز اغوا کند. به نمودار 2 نگاه کنید.

تله بدبین ها

این معمولاً چرخه ای است که از آن به عنوان سیکل حباب یاد می شود. خط قرمز، فرایند قیمت های سهام و خط چین در واقع همان ارزش ذاتی را نشان می دهد که بر پایه میانگین بلندمدت پتانسیل اقتصادی شرکت ها قابل محاسبه است. در ابتدای فاز صعودی در بازار سهام، معمولاً قیمت ها در جایی کمتر از ارزش ذاتی قرار دارند. این همان مرحله ای است که سرمایه گذاران هوشمند خرید خود را شروع می کنند و به تدریج این افزایش تقاضا رشد ملایم قیمت های سهام را موجب می شود. این راستا در ادامه معمولاً با یک نوسان نزولی روبرو می شود که از آن تحت عنوان تله بدبین ها یاد می شود؛ کسانی که معتقد بوده اند رشد اخیر عملاً بی پایه بوده و قیمت ها دوباره باید به سمت پایین برشود در اینجا فریب می خورند.

در مرحله بعد، با افزایش ورود سرمایه گذاران بزرگ و حرفه ای، فرایند صعودی شتاب بیشتری می گیرد. به تدریج، توجه رسانه ها به صعود بورس جلب می شود. اینجا مرحله ای است که به فاز شیدایی وارد می شویم. در این فاز، با هجوم سرمایه گذاران عادی قیمت ها به رشد خود ادامه می دهد. شتاب رشد به گونه ای است که شوق، بازیگران بازار را فرامی گیرد. حالا همه به دنبال این هستند که با افزایش سرمایه گذاری در سهام از قافله سودهای رویایی عقب نمانند. به عبارت دیگر، طمع تحریک شده است. رشد قیمت ها با تحریک هرچه بیشتر تقاضا بازهم ادامه می یابد تا با حضور گسترده عامه مردم، نوعی از حس توهم در بازار ایجاد می شود و اکثریت فکر می کنند که این رونق، خدشه ناپذیر است. در آخرین مرحله یعنی در نقطه اوج حباب، این عبارت بیش از همه شنیده می شود: این یک فضای جدید است. این بازار با گذشته فرق می کند. این یک پارادایم جدید است!

تله خوش بین ها

در اوج شیدایی و خوش بینی، راستا قیمت ها ناگهان و اغلب به دلایل نامعلوم معکوس می شود. در ابتدای فرایند نزولی، احساس غالب فعالان بازار انکار است. اینکه این افت موقتی است و به زودی تمام می شود. از قضا چنین شرایطی در عمل هم ایجاد می شود! یعنی پس از یک افت کوچک، یک برگشت موقت در بازار شکل می گیرد. این همان جایی است که این بار از آن به عنوان تله خوش بین ها یاد می شود. تصور این گروه این است که بالاخره به فرایند عادی بازگشته ایم و قیمت ها دوباره رشد می کنند! اما افسوس که چنین نیست. بازار دوباره نزولی می شود. این بار ترس بر سرمایه گذاران مستولی می شود. بر تعداد فروشندگان اضافه می شود و فرایند نزولی تشدید می شود. مرحله بعدی تسلیم است. حالا دیگر همه می خواهند فقط بفروشند و خارج شوند. قیمت ها حتی به زیر خط نقطه چین (ارزش ذاتی) سقوط می کند و بازار وارد فاز ناامیدی مطلق می شود. اینجا همان جایی است که دوباره پول هوشمند، مترصد خرید است! حالا به نمودار 3 نگاه کنید.

در اینجا خط قرمزرنگ، فرایند دلاری شاخص بورس (هم مقیاس شده به 100 واحد) را نشان می دهد. نمودار خط چین، فرایندی است که با شیب تاریخی 15ساله، راستا مورد انتظار از ارزش دلاری شاخص کل بورس را نشان می دهد.

در نمودار 2 علت اینکه آذرماه 95 به عنوان نقطه شروع در نظر گرفته شده این است که قیمت ها در این زمان دقیقاً منطبق با خط بلندمدت ارزش دلاری شاخص بورس بوده است. علت اینکه شاخص به دلار در نظر گرفته شده این است که عملکرد بازار را تورم زدایی کنیم و به ارزش واقعی نگاه کنیم. با وجود آنکه در این دوره رشد اقتصادی ایران بسیار کند شده و طبیعتاً انتظار رشد بورس از این محل منتفی است، ورود شرکت های جدید، شیب خط رشد تاریخی شاخص را در بلندمدت معادل سالانه هشت درصد نگه داشته است. با تطبیق الگوی رفتاری نمودار 2 بر نمودار 3، می توانیم مشابهت زیادی را ببینیم. هم رشد اولیه را می توان تشخیص داد، هم تله بدبین ها و هم در حال حاضر جلب توجه عمومی و ورود گسترده مردم عادی به بازار سهام را.

نشانه های شوق و طمع و زمزمه های نیوپارادایم هم شنیده می شود. نمودار 4 به خوبی نشان می دهد که خالص ارزش سهام خریداری شده توسط سرمایه گذاران حقیقی از سرمایه گذاران حقوقی در ماه های اخیر با چه شتابی بالا رفته است؛ تنها در فروردین ماه امسال معادل بیش از نصف کل سال 99، سهامداران حقیقی از حقوقی خرید داشته اند. به عبارت دیگر، عموم به بازار هجوم آورده اند.

به این ترتیب می توان گفت، حکایت این روزهای بازار سهام ایران شباهت جالبی با همان مثال خبره اقتصادی در راستای تشبیه حرکت سگ ها (قیمت) پیرامون مرد کارمند (ارزش ذاتی) دارد. در روزهایی که هر ساعت، ده ها خبر جدید مبنی بر هجوم سرمایه گذاران جدید به کارگزاری ها جهت خرید سهام، قصد دولت برای حمایت از بازار، قطعی بودن رسیدن شاخص به سطح یک میلیون واحد و... منتشر می شود، تلاش برای حدس زدن سقف کوتاه مدت، اقدامی بی فایده است و تنها باعث سردرگمی بیشتر می شود. اما تمرکز بر ارزش ذاتی سهام نشان می دهد در اقتصادی که با شرایط رشد منفی و چالش ویروس کرونا در فضای محیطی کلان دست و پنجه نرم می کند، با تبعات سنگین ترین افت قیمت های دنیای کالا در 12 سال گذشته روبه رو است (که روزگاری وقوع آن، کابوس تحلیلگران بود)، نسبت قیمت بر درآمد (P /E) آن از بالاترین رکورد تاریخی هم بالاتر رفته و به 15 واحد رسیده و علاوه بر همه اینها، چشم به راه یکی از بدترین گزارش های فصلی در دو سال گذشته به خاطر کاهش نرخ های فروش و افزایش هزینه شرکت هاست، چشم انداز تداوم رشدهای شتابان قیمت سهام دور از منطق است.

البته هنوز هم می توان از خوش بینی های روزمره و راستا هیجانی صعودی قیمت ها سخن راند و انرژی را روی پیدا کردن توجیه برای تداوم راستا فعلی متمرکز کرد، اما اگر بخواهیم به اصول سرمایه گذاری بازگردیم باید گفت قیمت سهام در بورس تهران، مانند همه نمونه های تاریخی، پس از طی این دوران آشفته و پرتلاطم مجدداً به سمت ارزش ذاتی بازخواهد گشت؛ مقصدی که پس از فرو نشستن گرد و غبارها، قیمت های فعلی را احتمالاً به سمت سطوحی پایین تر از این روزها هدایت خواهد کرد. پس شاید بد نباشد یک بار دیگر توصیه استاد پرتجربه را مرور کنیم که می گفت: سگ ها را فراموش کنید، مرد را دنبال نمایید!

اینکه شاخص بورس تهران تا به کجا بالا رود و نقطه اوج آن کجا باشد، البته قابل پیش بینی نیست. خط چین ترسیم شده در نمودار نیز قصد ندارد تا فرایند آینده یا تاریخ زمان افت بازار را پیش بینی کند بلکه صرفاً بر اساس راستا فرضی الگوی کلاسیک حباب ها رسم شده است. اما آنچه قابل توجه است عنایت به این نکته است که فضای امروز بورس تهران با کسب بازدهی تقریباً سه برابری (به دلار) در یک سال گذشته، دور شدن از میانگین های بلندمدت بازدهی دلاری و تداوم خوش بینی به ادامه رشد فعلی و هجوم پول های سرگردان به سمت بورس، شباهت های غیرقابل انکار با روزهایی دارد که اسحاق نیوتن برای بار دوم، تحت تاثیر سودهای رویایی رفقای خود، سهام دریای جنوب را در قرن هجدهم خرید. اگر این نابغه فیزیک نتوانست عاقبت این راستا را درست پیش بینی کند، عجیب نیست که خیلی های دیگر هم امروز اغوا شوند.

abanhome.com: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت