تهدید سیل برای آذربایجان شرقی
به گزارش بلاگ پو، ابوالفضل مجنونی هریس- دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز:خشکسالی از گذشته گریبانگیر ایران و ایرانی بوده است. بعضی مطالعات در دانشگاه تبریز نشان می دهد که در آذربایجان شرقی در 60 سال اخیر 18 رویداد خشکسالی با مجموع تداوم 308 ماه.
یعنی 26 سال، به وقوع پیوسته و این تداوم خشکسالی ها بحران های مختلفی نظیر خشک شدن دریاچه ارومیه و آسیب دیدن سفره های آب زیرزمینی و رودخانه ها را به همراه داشته است. طبق آمارها 3 حادثه مرتبط با هیدرولوژی شامل سیل، طوفان و خشکسالی به ترتیب 37، 29 و 9 درصد از بلایای طبیعی دنیا و 32، 30 و 22 درصد از بلایای طبیعی ایران را به خود اختصاص داده اند. همچنین، این 3 حادثه طبیعی 75 درصد بلایای طبیعی دنیا و 85 درصد بلایای طبیعی کشورمان را شامل می شوند. اما زلزله حدود 10 درصد از بلایا را تشکیل می دهد که در مقایسه با بلایای مرتبط با آب ناچیز است.
ایران کشور سیل خیزی است و وقوع سیل در گلستان، لرستان، فارس و خوزستان در امسال یا سیل آذرشهر و عجب شیر در آذربایجان شرقی در فروردین 96 با بیش از 40 کشته نشان می دهد که اقلیم کشور ما همانند یک سکه دو رو دارد که یک روی آن خشکسالی و روی دیگرش سیل و طوفان است.
بنا به گفته کارشناسان 700 روستای آذربایجان شرقی در راستا سیل قرار دارند و این استان، دومین استان سیل خیز کشور به شمار می رود. سیل سال 750 هجری شمسی تبریز که به ویرانی این شهر منجر شد، سیل سال 1250 هجری شمسی که باعث ویرانی 14 هزار خانه، سیل سال 1308 هجری شمسی که باعث ویرانی 2 هزار خانه و کشته شدن 375 نفر و سیل سال 1313 که باعث تخریب 1300 خانه شد، از جمله سیل های ویرانگر تبریز هستند.
به همین دلیل ضرورت دارد سازگاری با کم آبی برای مقابله با خشکسالی و همزیستی تطبیقی با سیلاب برای مقابله با سیل مورد توجه قرار گیرند. برای سازگاری با خشک شدن آب های سطحی و تخریب سفره های آب زیرزمینی به دلیل وارد آمدن فشار به منابع آبی بر اثر توسعه ناپایدار کشاورزی، باید به اقداماتی نظیر اصلاح الگوی کشت، به زراعی، کشاورزی حفاظتی، مدرن سازی شبکه ها و سیستم های آبیاری و استفاده از تکنولوژی های مدرن روی آورد. برای همزیستی با سیل هم لازم است اقداماتی نظیر ایجاد تعادل بین دام و مرتع انجام و رودخانه ها راستاگشایی شوند. استفاده از تجهیزات نوین هشدار سیل، اجرای آبخیزداری، کاربرد دیواره های حفاظتی و حفظ جنگل ها نیز لازم است. در این باره باید به تاثیر تغییر کاربری و توسعه شهری اشاره نمود که وقتی یک سطح پوشیده از گیاه به سطح شهری و مسکونی تبدیل می گردد، ضریب نفوذ 5 برابر کاهش و ضریب رواناب 5 برابر افزایش می یابد و این شرایط می تواند ظرفیت ایجاد سیل را 5 برابر کند.
همچنین، در صورت تخریب مراتع و از بین رفتن پوشش گیاهی، رگبارهای شدید به دلیل خشک بودن خاک در مناطق خشک و نیمه خشک باعث تخریب و خرد شدن ذرات خاک و به دنبال آن، گرفتگی خلل و فرج و ایجاد سریع سیلاب می گردد. تجاوز به حریم و بستر رودخانه ها، تخریب مراتع، کاهش جنگل ها و افزایش ضریب رواناب، عدم تعادل بین دام و مرتع، دخالت های انسان در طبیعت، عدم هماهنگی بین سازمان های مختلف، عدم اعتقاد به مطالعه بنیادی در این زمینه، عدم ارتباط موثر مراکز آکادمیک با سازمان های اجرایی، مشاوران و پیمانکاران و عدم تطبیق مطالعات آکادمیک با نیازهای جامعه و سازمان های اجرایی از دیگر عوامل هستند. در این میان، کمتر سازمانی را سراغ داریم که اقدامات کنشی انجام دهد.
اقدام کنشی به علاج واقعه قبل از وقوع اشاره دارد و باید بخشی از هزینه ها در مرحله قبل از وقوع حادثه صرف پژوهش و مطالعه گردد. نباید اولین قربانی مسائل مالی، تعطیلی پژوهش باشد چراکه تعطیلی پژوهش همانند صرف هزینه زیاد برای تهیه دارو بعد از بیماری است. پژوهش به منزله اندیشیدن تدابیری قبل از ابتلا به بیماری - مانند رسیدگی به تغذیه - عمل می نماید. در این باره نیازمند برگزاری گردهمایی ها و کنفرانس های علمی هستیم که می تواند فرصتی را ایجاد کند که با آنالیز آخرین یافته های متخصصان کشور به مسائل مرتبط با هیدرولوژی همه جانبه نگریسته گردد.
منبع: همشهری آنلاینbestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا
asiaro.ir: سفر به آسیا و کشورهای شرق آسیا، آسیای مرکزی و خاورمیانه
thailandro.ir: سفر به تایلند با همه خوشی ها و تفریحات هیجان انگیز