شهرسازی و نوآوری - بلاگ پو

از رواج شهرسازی در ایران به مثابه یک علم که تقریباً با نخستین طرح جامع تهران مقارن بود حدود نیم قرن می گذرد.پیش از تأسیس رشته شهرسازی در دانشگاه، شکل گیری و رشد شهرها براساس عرف و مقررات محلی انجام می شد. به شهادت تاریخ، ایران با بهره مندی از تمدنی کهن از نظامی متعالی در ساخت شهرهای خود برخوردار بود؛ طوری که کشف سازمان فضایی و قانونمندی های حاکم بر شهر از مهم ترین زمینه های مطالعات امروز شهرسازی است. با وجود این، شهرهای امروز ایران در نگاه اغلب صنوف و گروه های اجتماعی دچار نزول کیفیت شده و به رغم علمی شدن طرح های شهری، شهرها مطلوبیت سابق را ندارند.

پارادوکس علمی شدن و نزول کیفیت را خلل های موجود در علم شهرسازی شرح می دهد. در حقیقت آنچه از 50 سال قبل با عنوان علم شهرسازی در ایران نشر داده می گردد گزیده ناقص و مخدوش از حقایق و قانونمندی هایی است که در ساخت شهر دخالت دارند. اما به واسطه خودشیفتگی شهرسازان در قبال دانش اندک خود که آن را تمام می دانند، شهرها با طرح های جامع به صورت نامطلوب امروز درآمده اند. هیچ تردیدی نمی توان در این حقیقت روا داشت که شهرهای امروز محصول دانش شهرسازی مصطلح نیم قرن گذشته ایران هستند.

در مقابل علمی شدن شهرسازی که محصول مدرنیته شناخته می گردد خصلت دیگری از دنیای مدرن در جهت تعدیل خسارت های علم ناقص برآمد. توسعه بی وقفه علم و نوآوری های فلسفه همزمان به تعریف جدیدی از مکان رسید. مکان و فضا موضوع علم شهرسازی است و تغییر در مفهوم پایه دگرکونی های بعدی در معنای شهر و برنامه های توسعه آن را به دنبال دارد.

از نیمه قرن بیستم به بعد مفهوم جدید مکان به خلق منظر به مثابه فضای حقیقی میان دنیا درون و بیرون که انسان در آن زیست می نماید انجامید.

در دیدگاه های نوآورانه فضا، ماهیت مکان امر عینی محض نیست و ذهن مخاطب نه تنها در فهم آن بلکه در فراوری آن نیز مشارکت دارد. تعریف جدید فضا که ماهیت آن را ابتدا از امر کالبدی به کالبدی با الحاقات نمادپردازانه و سپس به عینی - ذهنی تغییر داد به تبیین ابعاد جدیدی از شهر نایل شده که پیش از آن سابقه نداشت.

خلق مفهوم مشارکت یا حق بر شهر به عنوان مبانی نظری امروزین مداخله در شهر وخارج کردن امر شهر از سیطره شهرسازان برنامه گرا از دستاوردهای نوآوری در مفهوم فضا بود که به ایجاد رشته های جدید مرتبط با موضوع فضا و شهر انجامید. این فرایند در ایران هنوز صندلی درخوری نیافته و حل مسائل شهری ما همچنان در گروه خروج از تعاریف قدیمی شهر و شهرسازی و توجه به رویکردهای نوین در نظریه های مکان، فضا و منظر است.

منبع:ویژه نامه شهرپژوه

*عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

abanhome.com: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت