عبور اقتصاد از برجام بی فرجام - بلاگ پو

گروه دانشگاه خبرنگاران، محمدرضا احمدی؛ در جریان انتخابات ریاست جمهوری 92 فضای تبلیغاتی خاصی مبنی بر تأثیر مذاکره بر معیشت مردم جریان یافت و از روز های نخست شروع مذاکرات هسته ای در دوره دولت یازدهم، مهم ترین مناقشه میان صاحبنظران، تحلیلگران و فعالان عرصه های سیاست و اقتصاد میزان اثربخشی مذاکرات و - به تبع آن- توافق احتمالی بر گشایش اقتصاد ملی و بهبود معیشت مردم ایران بود. این مناقشه البته در سطح نخبگان نماند و ذوق زدگی های خیابانی پس از توافق اولیه -که تصاویر به یادماندنی آن در بایگانی رسانه ها موجود است- نشان از اجتماعی شدن امید به مذاکرات داشت.

البته ناگفته پیداست که کشیده شدن ذوق زدگی از مذاکرات و توافق ریشه در نشانی هایی داشت که عمدتاً از سوی بعضی مسئولان و نخبگان به جامعه داده می شد. یک سوی دیگر نیز واهمه افکنی از رویداد هایی خیالی بود که به جامعه القا می شد که در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات یا تأخیر در آن ممکن است به وقوع پیوندند. در نتیجه جمع این پروپاگاندای سلبی و ایجابی توأمان اولاً ساحت اجتماعی تا حد زیادی روی مذاکرات شرطی ماند و ثانیاً پیشرفت مالی معطل مذاکرات ماند. در این فضا، رکود مالی که در اثر کاهش قیمت نفت بر گرده اقتصاد سنگینی نموده بود، عمیق تر شد و در مقابل، شعاردرمانی هایی که مرتباً با کلید واژه از رکود عبور کردیم تکرار می شد، ناکارآمدتر می شد. معطل نگاه داشتن اقتصاد به نتیجه مذاکره از یک سو و امیدآفرینی کاذب به وقوع معجزه در صورت توافق از سوی دیگر، تمام پیشران های داخلی اقتصاد را کند کرد و فرصت چند سال کار را برای پیشرفت مالی از میان برد.

پس از اعلام و امضای برجام نیز، متأثر از فضاسازی های گذشته، بخش های مهم مالی جامعه همچنان منتظر مشاهده علایمی از نتایج برجام بوده و آزادسازی ظرفیت ها و توانمندی خود در عرصه مالی را منتظر گشایش های اولیه پسابرجامی نگاه داشتند. با این حال نه تنها علایم واضحی مشاهده نشد، بلکه خلف وعده ها و نقض عهد های مکرر امریکا که از همان دوران ماقبل خشک شدن جوهر برجام شروع شده بود، امید ها را به یأس بدل کرد. در دوره پسابرجام، نتیجه بخشی یا عدم نتیجه بخشی برجام موضوع اصلی مناقشه میان نخبگان را رقم می زد. با گذشت هر روز و مشاهده نقض عهد دیگری از سوی غرب و به ویژه ایالات متحده امریکا، امید اثربخشی برجام بر گشایش مالی بیشتر رنگ می باخت. در این میان بعضی حرکات نمایشی همچون خرید تعداد معدود هواپیما - باهمه، اما و اگرهایش- ورود فلان برند خودروسازی یا واردات کالای لوکس مصرفی به بازار ایران نتوانست امید به رونق را به فعالان مالی بازگرداند.

البته خروج نهایی امریکا از برجام و وعده های بی فرجام اروپایی ها سرنوشت برجام و تأثیرات مالی آن را تا حد زیادی روشن نموده است. اکنون اگر نیم نگاهی گذرا به داده ها و ستانده های این معامله بیفکنیم در مقابل تعهداتی که در کاهش توانمندی هسته ای در ابتدا اجرا نموده ایم و البته مهم تر از آن فرصت ذی قیمتی که برای پیشرفت مالی داشتیم و به پای انتظار برجام قربانی کردیم، آورده ای جز تجربه غیرقابل اعتماد بودن کدخدا و رعایایش نداریم. تجربه ای که تنها زمانی می توان آن را ارزشمند دانست که از آن درس بگیریم و اشتباه گذشته را تکرار نکنیم. اگر از تجربه برجام درسی آموخته باشیم، باید بدون معطلی راه اقتصاد ملی را از برجام جدا کرد. دیگر عذری برای معطل ماندن وجود ندارد. باید همه فعالان و نخبگان مالی چه در دولت و چه در بخش خصوصی و نیز آحاد مردم عزم خود را برای گره گشایی از اقتصاد ملی با توان خویشتن جزم نموده و البته مسئولان دولتی در این راه پیشقدم باشند. البته تکلیف کاغذ برجام را سیاست معین خواهد نمود. طبعاً کسانی که سرنوشت سیاسی خود را به آن گره زده باشند، حفظ آن روی کاغذ را شیشه عمر خود تلقی می نمایند؛ اما در ساحت اجتماعی و مالی باید واقع بین بود. اکنون چاره ای جز برجام زدایی از اقتصاد نداریم، خواه تصمیم بر حفظ کاغذپاره آن تعلق گیرد، خواه سرنوشت دیگری در انتظارش باشد.

این نوشتار را با توصیه مؤکد اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی به هیئت دولت انتها می بریم که فرمودند: اقتصاد کشور را مطلقاً به تحوّلات خارجی نباید پیوند زد؛ یعنی شما برنامه ریزی مالی را مطلقاً موکول و منوط نکنید به اینکه تحریم ها رفع بگردد، یا کاهش پیدا کند؛ نه، فرض را بر این بگذارید که تحریم ها بنا است دَه سال بماند. برنامه ریزی مالی بایستی بر اساس امکانات درونی و -همان طور که بار ها گفتیم- درون زایی و به ظرفیت های داخلی تکیه کردن، انجام بگیرد. این درست نیست که مثلاً فرض کنید ما بگوییم اگر چنانچه انتخابات فلان کشور، فلان جور شد، مثلاً این جور می گردد؛ نه نخیر، انتخابات آنجا هر جور می خواهد بگردد. ما بایستی برنامه مالی کشور را با توجّه به مسائل درونی کشور، با توجّه به امکاناتِ خودمان برنامه ریزی کنیم؛ واقعاً یک خطای راهبردی است که ما مسائل مالی را منوط کنیم به تحوّلات خارجی؛ و نباید تکیه کرد به مسائل خارجی؛ آن ها هر جور بخواهند، تصمیم بگیرند. ممکن است یک روز تصمیم خوبی بگیرند، ممکن هم هست تصمیم بدی بگیرند؛ اگر تصمیم خوبی بود از آن استفاده خواهیم کرد، لکن این جور نیست که برنامه مالی مان را موکول کنیم به اینکه آن ها چه جوری تصمیم بگیرند. این هم مسئله مهم دیگر.

محمدرضا احمدی - کارشناسی مهندسی برق دانشگاه علم و صنعت

انتشار یادداشت های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط خبرنگاران نیست و صرفاً منعکس نماینده نظرات گروه ها و فعالین دانشجویی است.

abanhome.com: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت را از ما بخواهید.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای گردشگری و تجاری و آموزشی | مجری مستقیم و کارگزار سفرهای بین المللی خارجی