محدودیت به بهانه مصونیت - بلاگ پو

به گزارش شرق؛ پیرهادی در پاسخ به این سؤال که نظر شما درباره طرح صیانت از فضای مجازی چیست، گفت: مخالف ساماندهی فضای مجازی نیستم، اما باید در این ساماندهی به رویکرد واقع گرایانه و ظرایف موضوع توجه گردد. او بعلاوه در پاسخ به این پرسش که آیا خروج مداوم طرح صیانت از دستور روزانه مجلس عمدی است هم توضیح داد: در جریان جزئیات نبودم.

جزئیات طرح صیانت از فضای مجازی

پیش نویس طرح صیانت از فضای مجازی در 26 تیر 1400 از سوی نصرالله پژمانفر به هیئت رئیسه مجلس تسلیم شد؛ طرحی که به گفته پژمانفر، قرار نیست محدود نماینده فضای مجازی باشد و بیشتر قرار است علاوه بر ایجاد موقعیت برای سرویس های ایرانی و فرصت دادن به جوانان، این امکان را مهیا کند که سرویس های عظیم اینترنتی دنیا مانند قرار داد منعقد شده با ترکیه، قوانین کشور ایران را پذیرفته و بعلاوه اقدام به ایجاد دفاتر نمایندگی در کشور نمایند.

مسئله ای که حداقل نکته دومش در شرایط فعلی امکان پذیر به نظر نمی رسد. با تحریم های همه جانبه ایران، حداقل فعلا امکان تأسیس نمایندگی فیس بوک، توییتر و گوگل در ایران نیست.

این پیش نویس، شش فصل و 34 ماده دارد. بر اساس ماده 1 این طرح، خدمات پایه کاربردی به خدماتی اطلاق می گردد که به بخش غیرقابل اجتناب از فضای مجازی و شبکه ملی اطلاعات تبدیل شده و دارای جنبه راهبردی یا مخاطب داخلی بالایی هستند. بر اساس این تعریف، جست وجوگر گوگل را می توان یک خدمات پایه کاربردی دانست. علاوه بر آن گوگل خدمات زیادی مانند Gmail را به مصرف نمایندگانش ارائه می نماید. هرچند موافقان این طرح می گویند دنبال حذف هیچ کدام از خدمات خارجی اینترنتی نیستند، اما ماده 12 این طرح به نام ناقض این ادعا عمل می نماید. بر اساس ماده 12 طرح صیانت از فضای مجازی، عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی در فضای مجازی منوط به رعایت قوانین کشور و شرایط ذیل است:

1. ثبت در درگاه خدمات پایه کاربردی؛ اخذ مجوز فعالیت خدمات اثرگذار پایه کاربردی داخلی و خارجی.

تبصره 1 - عرضه و فعالیت خدمات پایه کاربردی خارجی اثرگذار مستلزم معرفی نماینده قانونی و پذیرش تعهدات ابلاغی کمیسیون می باشد.

ابهام در تعاریف این مواد از یک سو و تحریم های همه جانبه از سوی دیگر عملا شرایط درج شده در این طرح را برای سرویسی مانند گوگل غیر ممکن می نماید. گوگل نمی داند قوانین ابلاغی چیست و البته به خاطر تحریم همین حالا بسیاری از خدماتش برای کاربران ایرانی مسدود است و طبیعتا نمی تواند در ایران نمایندگی داشته باشد.

روزنامه شرق گفت وگوی مفصلی با نصرالله پژمانفر انجام داد و فایل پیاده شده را برای آنالیز از سوی ایشان ارسال کرد، اما پژمانفر با بیان اینکه این فایل به خوبی پیاده نشده است، قول مصاحبه دیگری به شرق داد؛ مسئله ای که در حال حاضر مهیا نشده و پس از آخرین مکالمه تلفنی نصرالله پژمانفر حاضر به پاسخ گویی نشد.

مردم چه کسانی هستند؟

واکنش ها به طرح صیانت از فضای مجازی که به نظر می رسد فعلا قرار نیست به آن رسیدگی گردد، مختلف است. موافقان طرح می گویند قصدشان فیلترینگ نیست و می خواهند از اطلاعات مردم حفاظت نمایند، به کسب و کار مردم رونق ببخشند، مردم هزینه کمتری بابت اینترنت پرداخت نمایند و.... بعلاوه دو روز پیش روزنامه کیهان در گزارشی نوشت بومی سازی و قطع اینترنت آرزوی مردم ایران است.

سؤال اینجاست این مردم چه کسانی هستند که در هر تصمیم گیری کارشناسی و غیرکارشناسی از آن ها مایه می گذارند؟ آیا در طرح های این چنینی همه مردم در نظر گرفته می شوند؟ خواسته همه آن ها را ارزیابی می نمایند یا مردم فقط اطرافیان طراح این طرح ها یا ارائه دهندگان نظراتی هستند که روز به روز دایره اجتماع و فرهنگ را تنگ تر می نمایند و بهانه شان خواسته مردم است؟ مردمی که با شیوع کرونا، بخش اعظمی از کسب و کار خود را به فضای مجازی منتقل کردند، در کجای این طرح قرار خواهند گرفت؟

بخشی از همین مردم، یعنی حدود 459 هزار نفر از آن ها در هفته های گذشته با برگزاری کارزاری اینترنتی خطاب به محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس خواهان توقف تصویب آن شده اند. حالا تعیین نیست مجلس صدای مردم را شنیده یا مصلحت به آنالیز این طرح در شرایط فعلی نیست.

دکتر محمد الستی، جامعه شناس ارتباطات و استاد دانشگاه، در تبادل نظر با شرق در پاسخ به این سؤال که در تصمیم گیری های کلان همواره گفته می گردد این خواسته مردم است، از نظر شما این مردم چه کسانی هستند؟ گفت: اگر بخواهیم از بعد تبلیغاتی به این موضوع نگاه کنیم، باید بگوییم همه گروه ها و دسته ها وقتی می خواهند کاری را از پیش ببرند، از قول مردم صحبت می نمایند و می گویند که این کار خواست اکثریت است. او با اشاره به محدودیت در فضای مجازی گفت: بحث هواداران آزادی و جست وجوگران آزادی و هواداران محدودکردن آزادی قدمت تاریخی دارد. آن هایی که در پی محدودکردن آزادی هستند بسیاری از اوقات توجیه و علتشان امنیت است.

مثلا ما برای امنیت و حفظ سلامت روانی آزادی را محدود می کنیم. گاهی این توجیهات موجه است که به آن علت می گوییم و گاهی موجه نیست که بهانه محدودنمایندگان است. ما در طول تاریخ مداوم شاهد چالش بین هواداران آزادی و محدودنمایندگان آن بوده ایم. گاهی توجیه محدودنمایندگان منطقی است و، اما گاهی بهانه است.

او در پاسخ به این پرسش که آیا دسترسی به اینترنت در همه جای دنیا برای طبقات مختلف سنی و فرهنگی محدودیت های مختلف دارد، گفت: تا جایی که من می دانم طبقه بندی اینترنت در دنیا به شکل الزام فیزیکی نیست که یک عده به سرور خاصی دسترسی نداشته باشند، بلکه احترام به بلوغ و آزادی افراد در این مسئله حرف اول را می زند.

به نام مثال وقتی کسی مسئله ای را جست وجو می نماید که ممکن است طبقه سنی داشته باشد، از جست وجوگر سؤال می نماید که بر فرض بالای 18 سال سن دارید یا خیر؟ این سرور ها بنا بر اصل احترام، درصورتی که فرد پاسخ مثبت بدهد به او اجازه می دهند که پاسخ سؤالش را بدهد و در غیر این صورت او را از جست وجوی کلمه یا فیلم مورد نظر منع می نمایند.

آنچه الستی به آن اشاره می نماید، مصداق بارزی در اینستاگرام دارد. کافی است در اینستاگرام واژه خودکشی را جست وجو کنید، اینستاگرام بلافاصله از شما سؤال می نماید که احتیاج به یاری دارید؟ آیا می خواهید به روان پزشک مراجعه کنید و اگر پاسخ شما مثبت باشد، شما را به صفحات روان شناسی ارجاع می دهد و در غیر این صورت به شما اجازه جست وجو خواهد داد.

این جامعه شناس در انتها در پاسخ به این پرسش که آیا محدودسازی اینترنت شدنی است، گفت: بگذارید درباره شدنی بودن اتفاقات برایتان یک مثالی بزنم که تجربه من است؛ بعضی ها از پسان دنیا صحبت می نمایند من همواره می گویم اگر شما میلیارد ها سال نوری مسافت را طی کردید و گفتید اینجا دنیا تمام می گردد، سؤال من این است که از اینجا به بعد کجاست؟ طبیعتا آنجا هم دنیا است و اساسا پیداکردن انتها دنیا توهمی بیش نیست. مثلا اگر شما 20 سال پیش می شنیدید که زمانی می گردد با این نرخ تورم زندگی کرد و اگر یک روزی که دلار هفت تومان بود به آن ها می گفتند روزی دلار 25 هزار تومان خواهد شد، باور می کردند؟ به نظر من برایم امکان ندارد وجود ندارد. انسان هم موجودی انعطاف پذیر است.

طرحی بدون مطلوبیت و امکان پذیری

امیر ناظمی، پژوهشگر ایرانی حوزه سیاست گذاری فناوری، معاون وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران، از مخالفان طرح صیانت از فضای مجازی است. او دراین باره می گوید: از ابتدا موضع ما با این طرح مخالفت بوده است و این مخالفت را بار ها اعلام نموده ایم و بار ها و بار ها نامه نگاری نموده ایم و اسناد این نامه نگاری ها موجود است. این نامه و فهرست را برای رئیس مجلس که درگیر این موضوع هستند، رئیس جمهوری، به خاطر اینکه موضع دولت تعیین گردد و آقای رئیسی که رئیس جمهوری منتخب هستند و به زودی با دولت تازه مستقر می شوند، ارسال کردیم و این نکته را بگویم که این نامه ها در چند نوبت این نامه ارسال شده است.

نامه اولیه در ششم تیرماه هم زمان با ارائه طرح اولیه به مجلس ارسال شد و ما خواستیم که زمانی داده گردد تا این طرح تحلیل و اثرات کلی آن را گوشزد کنیم. بعد از آن در تاریخ 23 تیر یک نامه کامل به همراه فهرست مستنداتی را که چرا این طرح می تواند طرح خطرناکی باشد، ارسال کردیم.

ناظمی در ادامه گفت: اما در کنار همه این دلایل، من می خواهم به این مسئله نگاه توسعه ای داشته باشم؛ این کار از نگاه توسعه ای هم به دو علت خطرناک است. علت اول اینکه شما وقتی یک قانون را می گذارید، یک سری مطالبات را ذکر می کنید. هر سیاستی بر مبنای دو فاکتور مطلوبیت و امکان پذیری سنجیده می گردد. فرض می گیریم که دوستان تمامی مطلوبیت های ذهنی خود را در این طرح آورده اند، سؤال این است که آیا این طرح در شرایط فعلی امکان پذیر است؟

به عبارت دیگر وقتی شما از شرکت های عظیم می خواهید که بیایند و در ایران دفتر نمایندگی تأسیس نمایند، به واسطه تحریم های ظالمانه و یک جانبه از طرف آمریکا آیا شرکت های خارجی در ایران ثبت شرکت می نمایند؟ این اتفاق نمی افتد و این کار مبنای عملیاتی ندارد و شرکت های خارجی نمی توانند در ایران فعالیت نمایند. پس امکان پذیری یک قانون با مطلوبیت آن دو امر مجزا از یکدیگر هستند.

ما سیاستی را همواره درست می پنداریم که در کنار مطلوبیت، امکان تحقق هم داشته باشد. حتی اگر دوستان اعلام نمایند ما این طرح را اجرائی نمی کنیم هم کار بدتر می گردد؛ یعنی شما در ساختار حقوقی تان یک قانونی را ثبت می کنید که بعد ها می خواهید آن را اجرا نکنید و این ضعف یک نظام حکمرانی است. قوت یک نظام حکمرانی با این سنجیده می گردد که چقدر می تواند به اهداف و مطلوبیت های خود جامه عمل بپوشاند و شما قانونی را می گذارید بدون اینکه توانایی اجرائی کردنش را داشته باشد؛ چراکه می دانید این قانون با توجه به شرایط فعلی کشور اجرایش امکان پذیر نیست.

ناظمی گفت: مورد دوم این است که ما به مرور زمان داریم اختیارات دستگاه اجرائی را گرفته و به دستگاه ها یا کارگروه هایی می دهیم که عملا پاسخ گویی ندارند. معنای ضمنی آن این است که دیگر حتی آن بخش انتخابی که در نظام حکمرانی ایران وجود داشت، نمی تواند در حوزه های مختلف نه سیاست گذاری کند و نه سیاست ها را اعمال کند. این یک عامل خطرناک است؛ چراکه اندازه اقتدار دولت به معنای توانمندی و ظرفیت بخش حکمرانی را از بین می برد. شما کارگروهی در نظر گرفته اید که نامش هر چیزی می تواند باشد و دارد تصمیماتی را اتخاذ می نماید که پاسخ گوی آن نیست، چون تعداد افرادی که از نهاد های غیرانتخابی در آن کارگروه هستند دست بالا را دارند.

این مسئله به مرور زمان منجر به این می گردد که نظام حکمرانی مان یک نظام حکمرانی ضعیف گردد، چراکه نمی تواند مشارکت اجتماعی را همراه خود داشته باشد و پاسخ گویی و شفافیت را با خود همراه کند و اساسا رأی مردم در امورات روزمره زندگی شان در حال ازبین رفتن است و این همان خطر عظیم تری است که این قوانین ایجاد می نمایند.

حتی اگر کسانی توسعه را در اقتدارگرایی می دانند، باید متوجه باشند که یک بعد اقتدارگرایی توانمندی اعمال نظرات و مطلوبیت هاست. این قانون حتی از این حیث هم حتی کسانی را توسعه را در اقتدارگرایی می دانند، نمی تواند پاسخ گو باشد؛ چراکه این قانون عملا به سمتی می رود که امکان اجرائی کامل داشته باشد و همین مسئله اقتدارگرایی را زیر سؤال می برد.

بعلاوه محمد رهبری، فعال رسانه ای و دانش آموخته علوم ارتباطات، در تبادل نظر با شرق، درباره طرح صیانت می گوید: این طرح قرار است بعضی از اپلیکشین های خارجی را که مورد استفاده مردم است، به ویژه اپلیکشین هایی و سرویس های خارجی که بیشتر مورد توجه هستند محدود کند. مهم ترین این سرویس ها گوگل است. ظاهر این طرح این گونه ارائه می گردد که قرار است اطلاعات و داده های ایرانیان از کشور خارج نگردد و مورد سوءاستفاده قرار نگیرد، اما عملا طرح محدودسازی اینترنت است و خیلی از سرویس ها و اپلیکیشن های خارجی که مورد استفاده ایرانیان است، دسترسی به آن ها محدود می گردد، مگر با استفاده از فیلترشکن.

به گفته رهبری نکته عجیب داستان این است که مجوز ساخت فیلترشکن خارجی بعد از اجرای طرح صیانت داده خواهد شد؛ اما به صورت کلی اپلیکیشن هایی مثل اینستاگرام و واتس اپ کاملا فیلتر می گردد. مثل تلگرام و توییتر که بیشتر مردم با فیلترشکن از آن استفاده می نمایند، باید با فیلترشکن وارد این فضا ها بشوند. البته ممکن است که حتی فیلترشکن ها را محدود نمایند و به فیلترشکن های داخلی که مورد تأیید خودشان است، اجازه کار بدهند تا بتوانند همه چیز رصد نمایند.

این طرح از این لحاظ به شدت نگران نماینده است؛ چراکه بسیاری از کسب وکار های که در فضای مجازی و آنلاین هستند، با محدودیت این فضا صدمات مالی جدی می بینند و از طرفی آزادی مردم محدود می گردد. اینکه مدام تبلیغ می گردد که این فضا باعث انحراف جوانان است، بهانه ای است برای محدودیت آزادی های مدنی و آزادی بیان؛ اما اعمال این محدودیت ها به نام صیانت از داده ها و اطلاعات ایرانیان انجام می گردد.

او در پاسخ به این سؤال که آیا این طرح را اجرائی می دانید گفت: اتفاقی در آبان 98 افتاد و این بود که در ابتدا کل اینترنت کشور از دسترس خارج شد، اما بعد از چند روز سایت های داخلی را باز کردند. یکی از نگرانی هایی که سال ها مانع اجرائی شدن این طرح بود، این بود که درصورتی که اینترنت بین المللی محدود گردد، تراکنش های بانکی و یک سری زیرساخت ها که احتیاج به اینترنت دارند، مختل گردد؛ اما اتفاقی که در آبان 98 افتاد نشان داد که توانسته اند بر این نگرانی ها فائق بیایند و کار های زیرساختی را بدون مشکل پیش ببرند.

ضمن اینکه این طرح قطع کردن اینترنت نیست، بلکه محدودکردن اینترنت است و طبیعتا به لحاظ اجرائی با مشکل کمتری می تواند پیش برده گردد؛ اما اینکه گفته می گردد همه اپلیکشین های خارجی را خودشان می سازند و ارائه می نمایند چندان قابل تأیید نیست و این خدمات که به مردم دنیا ارائه می گردد، در این قالب نمی گنجد و دوم اینکه مردم به این اپلیکیشن ها اعتماد ندارند، اما فرض بر این است که با محدودیت این اپلیکیشن ها مردم مجبور به استفاده از نمونه داخلی می شوند.

کوشش برای تبادل نظر با موافقان این طرح به جایی نرسید. پیش تر نصرالله پژمانفر، دبیر کمیته فضای مجازی مجلس و نویسنده این طرح، گفته بود: هدف ما از راه اندازی طرح ساماندهی اشتغال زایی و رشد پیغام رسان های داخلی است؛ لذا در کمیسیون فضای مجازی مجلس با آنالیز این طرح و شنیدن نظرات و پیشنهادات پیغام رسان ها و سازمان ها جلساتی برای این موضوع شکل گرفت و در نهایت اصلاحاتی شکل و در 21 ماده مطرح شد. البته ما نظرات و نقدها در این طرح را در نظر گرفته ایم.

به هر حال به نظر می رسد فعلا قرار به آنالیز طرح صیانت از فضای مجازی در صحن علنی مجلس نیست. هرچند نمایندگان مجلس چندان تمایلی ندارند درباره علت این به تعویق انداختن صحبت نمایند، اما فعلا رسیدگی به طرح های پرسروصدا در حوصله این مجلس نیست. این را از توییت محمدباقر قالیباف هم می توان استنباط کرد. او در توییتی نوشت باید از تمامی ظرفیت های قانون گذاری و اجرائی کشور برای توانمندکردن مردم در فضای مجازی با تأکید بر اقتصاد دیجیتال و ارائه خدمات نوین استفاده کرد. رویکرد مجلس یازدهم در مواجهه با فضای مجازی، تأکید بر فرصت محوری در این فضا به جای تهدیدانگاری است. فرصت ها را بدون سیاسی کاری دریابیم.

مجله گرگانلند

مجله دانلود و سرگرمی