گزارش، سیاست خارجی جمهوری آذربایجان در کشاکش شرق و غرب - بلاگ پو

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در تاریخ 2 و 3 دسامبر سفری کاری به جمهوری آذربایجان داشت. این سفر پس از آن صورت پذیرفت که لاوروف در تاریخ 11 نوامبر و در جریان ملاقات از ارمنستان در اظهاراتی جنجالی که با واکنش تند مقامات جمهوری آذربایجان روبرو شد از مردم ارمنی تبار ساکن در مناطق اشغالی قره باغ به عنوان مردم قره باغ کوهستانی نام برد و خواهان حضور مستقل این جمهوری خودخوانده به عنوان طرف سوم در مذاکرات پیرامون حل و فصل مناقشه قره باغ کوهستانی شد.

سرگئی لاوروف در کنفرانس مطبوعاتی با وزیر امور خارجه ارمنستان خاطرنشان کرد که دست یابی به توافقی درباره حل و فصل مناقشه قره باغ کوهستانی، بدون جلب موافقت مردم ساکن این منطقه غیرممکن خواهد بود. وزیر خارجه روسیه در پاسخ به سئوالی در این باره که مسکو چه برخوردی با پیشنهاد بازگشت پشت میز مذاکره بعنوان یکی از شرکت نمایندگان اصلی در حل و فصل مناقشه قره باغ کوهستانی دارد، پاسخ داد: این خود طرفین این مناقشه هستند که باید به توافق رسیده و ترکیب شرکت نمایندگان در مذاکرات را تعیین نمایند. در مراحل اولیه رایزنی ها و مذاکرات بعدی درباره حل و فصل مناقشه، زمانی که درگیری های نظامی متوقف شد، قره باغ کوهستانی یکی از شرکت نمایندگان در توافقات و مذاکرات مربوط بود که بعد از برقراری آتش بس شروع شد. در یکی از مراحل، یکی از رهبران سابق ارمنستان تصمیم گرفت که ایروان حافظ منافع قره باغ کوهستانی باشد. لاوروف تاکید نمود: ما بعنوان یکی از شرکت نمایندگان گروه نمایندگان در این فرایند، تنها خواهان پیشرفت این مذاکرات با هدف دست یابی به توافق کلی طرفین مناقشه هستیم و این مسئله برای همه روشن است که بدون موافقت ملت قره باغ کوهستانی، هیچ توافقی نمی تواند شکل بگیرد. ارمنستان صرفاً نمی تواند از آنها حمایت کند. لاوروف در جریان این سفر دو روزه به ایروان، همچنین با بازدید از نمایشگاه جنگ در ایروان خاطرنشان کرد، گسترش مناسبات و دوستی ارمنستان و روسیه، تضمینی برای امنیت و ثبات منطقه است (1).

در باکو ، لاوروف کوشش کرد تا از جمهوری آذربایجان دلجویی کند اما در این خصوص چندان پیروز نبود. البته این دیپلمات برجسته روس مراقب استفاده از عباراتی چون جوامع قره باغ و کل جمعیت قره باغ که مورد قبول طرف آذری است بود. اما هنگامی که المار ممدیاراف وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان بر لزوم مذاکرات اساسی تاکید نمود، لاوروف از تماس و ارتباط مردم با مردم میان آذربایجانی ها و ارمنستانی ها اعلام حمایت کرد. این نوع ازپیشنهادات از سوی باکو به عنوان بهانه هایی برای ادامه وضع موجود و انحراف از مذاکرات اساسی تحلیل می شود که به اعتقاد آذربایجانی ها مغایر منافع آن ها است (2).

وزرای امور خارجه روسیه و جمهوری آذربایجان در سرانجام ملاقاتشان در یک نشست خبری مشترک شرکت کردند. المار ممدیاراف وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان تاکید داشت که شرایط فعلی حاکم بر مذاکرات میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مورد مناقشه قره باغ ، به حل این مناقشه یاری نمی نماید. ممدیاراف با اشاره به این که مناقشه باید بصورت مرحله ای حل و فصل شود، گفت: در وهله اول نیروهای نظامی نباید در میدان قرار گیرند و باید به پادگان ها بازگردند و در مراحل بعدی می توان به فکر بازگشت آوارگان جنگی به خانه و کاشانه خود و استفاده از فرصت های مالی شد.

در اواخر ماه نوامبر - از 20 الی 25 نوامبر - مهربان علی اوا معاون اول رئیس جمهور آذربایجان همراه با یک هیئت عالی رتبه یک سفر رسمی به روسیه داشت.علی اوا به گرمی از سوی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور و دیمیتری مدودف نخست وزیر روسیه مورد استقبال نهاده شد. پوتین شخصا یک جایزه و نشان دولتی روسیه را به مهربان علی اوا اهدا کرد. این نشان به نشانه تقدیر از کوشش های وی در توسعه و تقویت روابط میان دو کشور اهدا شد. رسانه های روسی هم چنین توجه ویژه ای نسبت به این ملاقات نشان دادند و در تحلیل های خود این نکته را مورد تاکید قرار دادند که مهربان علی اوا پس از الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان مهم ترین چهره ای دولتی این کشور است. علی وا در این ملاقات که در اقامتگاه نوو اوگاریو برگزار گردید از پوتین به خاطر شایستگی هایش در توسعه و تقویت روابط دو کشور تقدیر و تشکر کرد. میخائیل گوسمان معاون اول آژانس خبری مهم دولتی روسیه یعنی خبرگزاری تاس شخصا با مهربان علی اوا مصاحبه کرد. این مصاحبه به طور مشترک توسط خبرگزاری تاس، روزنامه دولتی روسیسکا گازته و کانال تلویزیونی دولتی روسیه 24 انجام شد (3).

پوتین رئیس جمهور روسیه ضمن گفت و گو با معاون اول رئیس جمهور آذربایجان ابراز امیدواری کرد که الهام علی اف همتای آذربایجانی اش در اجلاس غیر رسمی اتحادیه مالی اوراسیا که قرار است در تاریخ 20 دسامبر در سن پترزبورگ برگزار شود حضور بهم رساند (4). در آخرین نشست مشترک کشورهای مستقل مشترک المنافع در 11 اکتبر در عشق آباد، پوتین صریحاً رهبران کشورهای مستقل مشترک المنافع که عضو اتحادیه اوراسیا نیستند را به گردهمایی غیررسمی اتحادیه مالی اوراسیا در سن پترزبورگ دعوت نموده بود. این دعوت در ادامه کوشش های پوتین برای ارتقای همکاری و ادغام میان اتحادیه مالی اوراسیا و اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع می باشد.

در اجلاس کشورهای مستقل مشترک المنافع در 11 اکتبر در عشق آباد، الهام علی اف شدیدا از ارمنستان انتقاد کرد و این کشور را به دلیل ایجاد بنای یادبود گارگین نژده در مرکز ایروان به حمایت از نازیسم متهم کرد و از مقامات این کشور خواست تا این بنا را برچینند. گارگین نژده به دلیل نقش ویژه ای که در تسکیل جمهوری اول ارمنستان طی سال های 1918 الی 1921 داشت یک قهرمان ملی برای ارمنستانی ها به حساب می آید. وی در جریان جنگ جهانی دوم به حمایت از نیروهای متحدین پرداخت و از این رو بعدهاازسوی مقامات اتحاد جماهیر شوروی به اتهام همکاری با آلمان نازی بازداشت شد و نهایتا در زندان درگذشت. در تاریخ 30 نوامبر بنای یادبود گارگین نژده در یکی از شهرهای روسیه به نام آرماویر حذف شد که این اقدام باعث خشم مردم ارمنستان علیه روسیه شد و در واکنش به این اقدام بنای یادبود الکساندر گریبایدوف دیپلمات، نمایشنامه نویس، شاعر و آهنگ ساز روس در ارمنستان تخریب شد.

از سوی دیگر، آنا هاکوبیان همسر نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در تاریخ 4 دسامبر در سخنانی تحریک آمیزاز مهربان علی اوا معاون اول رئیس جمهور آذربایجان دعوت کرد تا از قره باغ که از سوی جامعه بین الملل به عنوان اراضی اشغال شده جمهوری آذربایجان شناخته می شود به عنوان مهمان بازدید کند (5). این اظهارات به دور از آداب مرسوم دیپلماتیک و هم چنین برخلاف روح فرآیند حل و فصل مناقشه قره باغ بود. در واقع این اظهارات را می توان واکنشی به سخنان الهام علی اف و بازدید مهربان علی اوا از مسکو و هم چنین مسائل مربوط به بنای یادبود گارگین نژده دانست.

آن چه در ماه های اخیر چندین بار نشان داده شده است را می توان کوشش های روتین مسکو برای دلجویی از ایروان از یک سو و باکو از سوی دیگر دانست. سیاست روسیه در قبال مساله را می توان این گونه شرح داد که از یک سو کوشش می نماید بین رژیم حاکم بر جمهوری خودخوانده قره باغ و رژیم حاکم بر جمهوری ارمنستان نوعی از جدایی را ایجاد کند در حالی که خود مسکو نقش ویژه ای در شکل گیری جدا شدن قره باغ از جمهوری آذربایجان داشته است.

الهام علی اف هم زمان با شروع گفت و گوهای دیپلماتیک میان باکو و مسکو، در تاریخ 26 نوانبر در سخنانی موضع مبهم اتحادیه اروپا در قبال مساله قره باغ را مورد انتقاد کرد و آن را با موضع محکم بروکسل در قبال درگیری های مشابه از جمله گرجستان، مولداوری و اوکراین مقایسه کرد. در آن سخنرانی، علی اف تاکید نمود که تفاوت های فرهنگی میان جمهوری آذربایجان و اروپا وجود دارد و این کشور قطعا در اتحادیه اروپا ادغام نخواهد شد. وی هم چنین به آن چه که وی لیست دستورالعمل های یک جانبه اروپا در قبال باکو می نامید اشاره داشت. علاوه بر این، رئیس جمهور آذربایجان در سخنرانی خود به پیشرفت های داخلی این کشور از جمله اصلاحات دولتی و ساختاری پرداخت (6). اخیرا مقامات بلندپایه ای از سوی الهام علی اف و در راستای آن چه وی اصلاحات دولتی نامیده است عزل شده اند. رامیز مهدی اف رئیس نهاد ریاست جمهوری آذربایجان که برای دوره ای طولانی این مسئولیت را بر عهده داشت به عنوان ثاثیرگذارترین مقام عالی این کشور می باشد که در جریان این اصلاحات دولتی از مسئولیتش برکنار شد. رئیس جمهور در سخنانی علناً گفت که نیروهایی در داخل دولت وجود دارند که با اصلاحات مخالف هستند و در 15 اکتبر به آن ها هشدار داده است که باید عقب نشینی نمایند (7).

علاوه بر این، مجلس جمهوری آذربایجان در اقدامی چالش برانگیز به بهانه عدم همراهی اش با اصلاحات الهام علی اف به انحلال خودش رای داد و قرار است که در اوایل سال آینده در این کشور انتخابات زودهنگام مجلسی برگزار شود.

در میان این دوره حساس درگیری با روسیه، نارضایتی از اروپا و تنش های مداوم داخلی، اتفاق مهم دیگری رخ داد که حداقل اگر باعث ادغام و یکپارچگی میان جمهوری آذربایجان و اتحادیه اروپا نشود، حداقل باعث نزدیکی باکو و بروکسل در زمینه انرژی خواهد شد. در تاریخ 30 نوامبر خط لوله انتقال گاز طبیعی ترانس آناتولی (تاناپ) به عنوان بخش مهمی از کریدور گاز جنوبی به اروپا پیوند خورد و متصل گشت. تاناپ به همراه خط لوله نفت باکو - تفلیس - جیهان از زیرساخت های مهمی است که باعث می شود تا جمهوری آذربایجان بتواند سیاست خارجی مستقل خود را به پیش ببرد. باکو هم چنین به خوبی می داند که روسیه اگر چه یک قدرت نظامی بزرگ و دارای اهرم های فشار قابل توجه در منطقه است اما مالی کوچک تر به نسبت کشورهای اروپای غربی دارد. در اوایل امسال الهام علی اف شرح داد که جمهوری آذربایجان یک سیاست خارجی متعادل را دنبال نمی نماید، بلکه به دنبال سیاستی براساس منافع ملی اش است (8). با توجه به این امر می توان گفت که سیاست خارجی فعلی جمهوری آذربایجان بر این مدار است که خطرات هم زمان ناشی از روسیه و اروپا را کاهش و مدیریت کند و از روش های سنتی که برای تامین منافع خود استفاده می کرد فاصله گرفته است.

مجید اسمعیل زاده، کارشناس مسائل اوراسیا

1. https:، ، tasnimnews.com، 2138365

2. https:، ، en.trend.az، azerbaijan، karabakh، 3158784.html

3. https:، ، mehriban-aliyeva.az، site، activitiesNews، 848163?part=activities&spart=ceremonies

4. http:، ، en.kremlin.ru، events، president، news، 62103

5. https:، ، www.bbc.com، azeri، region-50662598

6. https:، ، tasnimnews.com، 2156966

7. https:، ، en.president.az، articles، 34463

8. https:، ، en.president.az، articles، 31826

wonder-hanger.ir: واندر هنگر | مجله معرفی کالاها و خدمات و تولید داخلی

10az10.ir: مجله سرگرمی، مجله گردشگری، موفقیت، پزشکی، سلامت، مد و لباس