گزارش، چالش گرجستان و ارمنستان بر سر مناطق ارمنی نشین - بلاگ پو

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، در دهه اول پس از فروپاشی شوروی، بسیاری از تحلیل گران در منطقه قفقاز جنوبی، روسیه و غرب خطرناک ترین درگیری بالقوه در گرجستان را متوجه منطقه ارمنی نشین جاواختی می دانستند. هر چند در همان زمان، آبخازیا و اوستیای جنوبی گام های بیش تری در جهت جدایی و استقلال از گرجستان برداشته بودند. تنش ها در منطقه جاواختی به دلایل متعددی از جمله مساله استفاده از زبان ارمنی و نیز وضعیت نابسامان توسعه اقتصادی زیاد بوده است. با این حال تنها در یک مورد، وضعیت این منطقه بحرانی شده و درگیری های خشونت آمیزی به وقوع پیوست. در آگوست 1998 ارامنه ساکن در جاواختی فکر می کردند که ارتش گرجستان به دنبال تبعید آن ها از این منطقه است و از این رو خود را آماده جنگ نموده و سلاح به دست گرفتند. با این حال ارتش گرجستان از این منطقه عقب نشینی نموده و در نتیجه تنش ها فروکش کرد.

جاواخِتی یکی از مناطق باستانی گرجستان است که در استان سامتسخه-جاواختی واقع شده است. جاواختی در قسمت جنوب شرقی گرجستان واقع شده است. مرکز جاواختی در آخالکالاکی است که در زبان گرجی به معنای شهر جدید می باشد. این شهر در کنار رودخانه آخالکالاکیس تسقالی و در مرکز تقاطع شاهراه های اصلی واقع شده است. بنابر آمار سال 2003 میلادی در ناحیه جاواخک حدود صد سکونتگاه ارمنی نشین با بیش از 100 هزار جمعیت وجود دارد که 95 درصد آن ارمنی هستند. در شهرهای آخالتسیخه، آسپیندزا، تزالکا و توابع آن ها نزدیک به سی سکونتگاه ارمنی با 40 هزار جمعیت وجود دارد. در مقطع سال 2003، جاواخک دارای پنج کلیسای ارمنی بود. در سال تحصیلی 2002-2003، شصت مدرسه ارمنی در آخالکالاک و توابع و 33 مدرسه در نینوتزمیندا و توابع با مجموعاً 17 هزار دانش آموز ارمنی دایر بوده است. در حال حاضر از میان 29 کلیسای ارمنی در کل گرجستان در شروع سده بیستم تنها دو کلیسا مشغول به کارند یکی کلیسای گئورگ مقدس (تفلیس) در بخش قدیمی ارمنی نشین شهر و دیگری کلیسای اچمیادزین (تفلیس) در آولابار (که یک منطقه گرجی است) بقیه آن ها یا نابود شده یا تبدیل به کلیساهای گرجی شده اند.

ارمنستان و گرجستان دارای تاریخ طولانی روابط فرهنگی و سیاسی بوده اند. تعامل این روابط در قرون وسطی زمانی که گفتگوی فرهنگی باروری علیه امپراتور همسایه خود به عمل آوردند نمایان گشت. ازدواجهای پرشماری میان خانواده های مشهور و سلطنتی ارمنی و گرجی و نیز میان خانواده های چندین نواحی مرزی اجرا شده است. روابط ارمنی ها و گرجی ها همواره ماهیتی واقعی داشته ولی آن ها حتی این روابط را در سال های استقلال پس از شوروی رسماً بیان نمودند. دولت های ارمنستان و گرجستان کلاً با هم دارای روابط مثبتی هستند ولی بعضی مسائل در این اواخر هم وجود داشته است. شمار ارامنه ای که در گرجستان سانمایند بیش از شمار گرجی هایی است که در ارمنستان زندگی می نمایند.

در حال حاضر، اوضاع مجددا در معرض انفجار واقع شده است. اخیرا اظهارات نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان مبنی بر این که قره باغ، بخشی جدانشدنی از ارمنستان است بار دیگر بر تنور احساسات ملی گرایانه ارمنی دمیده است. این اظهارات پاشینیان نه تنها در میان ارامنه قره باغ با استقبال روبرو شد، بلکه از سوی ملی گرایان ارمنستان نیز مورد حمایت نهاده شد. در نتیجه سخنان تند و تیز پاشینیان، اکنون بعضی در این کشور به نظر می رسد که خود را آماده می نمایند حمایت از ارامنه را به فراتر از مناطق اشغال شده جمهوری آذربایجان برده و از هم قومی های خود در منطقه جاواختی گرجستان نیز پشتیبانی نمایند. این حمایت ها می تواند متوجه اتحاد دمکراتیک جاواختی متحد به عنوان بازوی سیاسی ارامنه جاواختی بگردد که هدف خود را استقلال بیش تر این منطقه از جمله حقوق بیش تر برای زبان ارمنی می داند.

با این حال، اگر ایروان به دنبال دخالت بیش تر در این مساله باشد، محتمل است عده ای در جاواختی نیز تصمیم بگیرند تا اهداف بنیادی تری از جمله اتحاد با ارمنستان را دنبال نمایند. در این صورت تفلیس می تواند با یک چالش جدی جدایی طلبانه دیگر این بار در جنوب این کشور روبرو گردد. البته ایده ارمنستان متحد امری جدید نیست. ارمنستان متحد و مستقل مصوبه ای است که فدراسیون انقلابی ارمنی در سال 1919 میلادی در مجلس ایروان تصویب کرد، که معرف هدف اتحاد و رهایی سرزمین های اجدادی ارمنیان در قفقاز جنوبی و شش ولایت ارمنی بود. سرزمین ادعایی برای ارمنستان متحد شامل ارمنستان فعلی، شش استان غربی ترکیه، قره باغ کوهستانی، نخجوان و جاواختی می گردد.

اما به احتمال زیاد، ایروان در نهایت از چنین اقداماتی دوری خواهد نمود. اول از همه این که، ارمنستان در حال حاضر تنها به وسیله ایران و گرجستان به صورت زمینی با خارج از این کشور ارتباط دارد. گرجستان تنها جهت زمینی قابل اعتماد ارمنستان برای متصل شدن به روسیه و اروپا است و هر گونه اقدام تحریک آمیز در زمینه جدایی طلبی و تغییر مرز، مطمئنا با واکنش بسیار منفی تفلیس همراه خواهد بود. علاوه بر این جمهوری آذربایجان و کشورهای غربی نیز مقابل چنین حرکت هایی خواهند ایستاد. باکو دوست ندارد که زمینه برای تعدی بیش تر ارمنستان علیه اش فراهم گردد و غرب نیز دوست ندارد خط لوله انتقال نفت جمهوری آذربایجان به اروپا و نیز خط آهن باکو-تفلیس-کارس که بخش هایی از آن ها از این مناطق گرجستان عبور می نماید، دستخوش بحران گردد.

با این وجود، اظهارات پاشینیان درباره سرزمین های ارمنی فراتر از مرزهای فعلی ارمنستان، سفر وی به جاواختی در ماه مه 2019 (1) و نیز بازدید سفیر ارمنستان از این منطقه در ماه گذشته میلادی به بهانه شرکت در مراسم گرامیداشت شاعر و سیاست مدار ارمنی سروب استپانی لوونیان مشهور به جیوانی به صورت کلی نگرانی هایی را دامن زده است. حتی بعضی از فعالان ارمنی تبار ساکن در گرجستان نگران این هستند که کنترل اوضاع از دست برود و پیامدهایی به وجود بیاید که پاشینیان و دولتش نسب به عواقب آن فکر ننموده باشند. از این رو نسبت به این اظهارات پاشینیان توجهات گوناگونی جلب شده است (2).

اخیرا نیز بعضی تحلیل گران ارمنی به دنبال سرزنش دولت گرجستان برآمده اند. به عنوان مثال آرتور کاگوسیان از تحلیل گران ارمنستانی نزدیک به روسیه، در مقاله ای گفت که سیاست های تفلیس در رابطه با ارامنه این کشور باعث شده تا جاواختی به کانون جدیدی از درگیری در قفقاز تبدیل گردد. این تحلیل گر ارمنستانی مدعی شد که تمامی کشورهایی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی درصدد پیوستن به غرب و اروپا برآمدند نتوانستند ارزش های اروپایی را اخذ نمایند. از نظر وی این کشورها به دنبال عبور از جوامع چند ملیتی شکل گرفته در طول دوران امپراتوری روسیه و شوروی به دولت - ملت های تک قومیتی برآمدند و در این روند نه تنها حقوق روس تبارها بلکه حقوق سایر اقلیت های قومی نیز نقض شد و گرجستان نمونه ای از این کشورها است. کاگوسیان اضافه نمود که تفلیس پس از آن که مجبور شد گرجی تباران را از آبخازیا و اوستیای جنوبی خارج کند و این دو منطقه را از دست دهد، در حال افزایش گرجی ها در جاهای دیگر خصوصا در منطقه ارمنی نشین جاواختی است. وی که به تازگی از جاواختی بازدید نموده، می گوید ارمنیان ساکن این منطقه از مقامات گرجستانی گله مند هستند که به آن ها اجازه نمی دهد تا فرزندانشان را با زبان مادری خود تعلیم دهند، ارامنه را وادار می نمایند که نام خانوادگی خود را تغییر دهند و در حال ترویج این نظریه هستند که ارمنی های جاواختی در اصل گرجی های گرگوری هستند. وی می افزاید که گرجستان هیچ کاری برای ارتقای اقتصادی این منطقه که یکی از فقیرترین نقاط این کشور است ننموده و مقامات دولتی گفته اند تا زمانی که مردم زبان گرجستانی یاد نگیرند نمی توانند به طور کامل در زندگی اقتصادی گرجستان شرکت نمایند. از نظر وی دلیل این که شرایط در جاواخیت از این وخیم تر نشده این است که بخشی از مردم جاواختی در جاهای دیگر مشغول به کار هستند و برای خانواده خود پول ارسال می نمایند و هم چنین جوامع ارمنی در خارج از این کشور نیز به مردمان این منطقه یاری اقتصادی می نمایند. با توجه به این دلایل، کاگوسیان می گوید که طی یک دهه اخیر حدود یک چهارم از جمعیت این منطقه مجبور به مهاجرت شده اند. این تحلیلگر ارمنی در خاتمه گرجستان را تهدید نموده و می گوید که تفلیس با آتش بازی می نماید و در حال آزمایش صبر و تحمل مردم است و این حالت سکون برای همواره دوام نخواهد داشت. در عین حال وی اضافه می نماید که بسیاری از ارامنه چاواختی نمی فهمند که چرا ایروان نسبت به آن ها بیش تر کار نمی نماید. وی نتیجه گیری می نماید که پاشینیان نخست وزیر ارمنستان می بایست گام های بیش تری برای محافظت از هم تباران ارمنی شان در جاواختی بردارد (3).

1. https:، ، jam-news.net، nikol-pashinyan-there-are-no-unsolvable-issues-between-georgia-and-armenia،

2. http:، ، sozcu.info، tehlil، 11725-pashinyan-ermenilerin-choxluq-teshkil-etdiyi-erazileri-ele-kechirmeyi-planlashdirir.html

3. http:، ، strati.az، news، 1864.html

کشتی کروز: کشتی کروز: سفری لوکس و در عین حال مقرون به صرفه به اقیانوس