رنج بی انتها جامعه پرستاری از تبعیض، مقصد پرستاران مهاجر کجاست؟ - بلاگ پو

خبرنگاران در میزگردی، مسائل پرستاران، کمبود در حوزه نیروی انسانی و مهمترین علل مهاجرت پرستاران را با حضور محمد شریفی مقدم دبیرکل خانه پرستار، محمود عمیدی عضو شورای مرکزی خانه پرستار، حمید چراغی رئیس هیئت مدیره نظام پرستاری تهران و سید عباس کشفی عضو هیئت مدیره نظام پرستاری آنالیز کرد.

*چند سال پیش وزارت بهداشت تعداد قابل توجهی پرستار استخدام کرد اما همچنان آمارها از کمبود پرستار در کشور خبر می دهند ضمن اینکه وقتی با پرستاران صحبت می گردد همه آنها به ویژه پرستاران تهرانی از کمبود و تبعیض سخن می گویند. ما برای اصلاح این چرخه به چه میزان پرستار احتیاج داریم؟

شریفی مقدم: یکی از مدل های مطرح در جهان احتیاج به پرستار بر مبنای جمعیت است. بر اساس این مدل حالت مطلوب این است که به ازای هر 1000 نفر 10 پرستار وجود داشته باشد. در اکثر کشورهای اروپایی به ازای1000 نفر 8 تا 9 پرستار مشغول کار هستند اما اگر بخواهیم حداقل مراقبت ها را در نظر بگیریم به ازای هر 1000 نفر حداقل سه پرستار احتیاج است. ایران در حال حاضر 78 میلیون نفر جمعیت دارد که ما برای این تعداد، 250 هزار نیروی پرستار لازم داریم اما در حال حاضر نیروهای شاغل در پرستاری کشور در خوشبینانه ترین حالت 130 هزار نفر هستند یعنی نصف استانداردها برای کف مراقبت های پزشکی. این آمار در تهران حتی پایین تر از نصف استانداردها است. بحثی اخیرا مطرح شد با عنوان یاری پرستاری که نیروهایی با چند ماه آموزش وارد سیستم بیمارستان شوند ما به شدت مخالف این طرح هستیم. ما دلیل کمبود کادر پرستاری را صرفا تعداد نیرو نمی دانیم. ما سالانه 8 هزار فارغ التحصیل داریم که در سال های آینده 2 برابر می گردد اما وزارت بهداشت نسبت به استخدام آنها کوتاهی می نماید ضمن اینکه بسیاری از پرستاران ما به دلیل بی عدالتی ها و سختی کار، مهاجرت می نمایند؛ شغل خود را تغییر می دهند یا خانه نشین می شوند.

چراغی: متاسفانه در رابطه با پرستاری، چالشی که قاطبه پرستاران با آن روبه رو هستند، عدم توازن بین نیروی کار و توقعاتی است که از جامعه پرستاری مطالبه می گردد. کار اصلی پرستاری کار بالین است؛ در این حوزه نه تنها به لحاظ تخت های بیمارستانی با استانداردها فاصله داریم، بلکه حجم کار و میزان نیروی انسانی هم اصلا استاندارد لازم را ندارد. موضوع دیگر درخواست های حاشیه ای از جامعه پرستاری است. مانند اعتباربخشی که توان مضاعفی را از جامعه پرستاری می گیرد. متاسفانه اگر بخواهم بسیار شفاف صحبت کنم باید از بی درایتی مسئولان در این حوزه صحبت کنم. سیاست ها متاسفانه به گونه ای است که انگیزه دانشجوی پرستاری را از همان ترم های ابتدایی می گیرد و او را به فکر گریز از این حوزه یا خروج از کشور می اندازد. گاهی نیز می اندیشد که چگونه راهی انتخاب کند که وارد حوزه بالین نگردد. شاید ریشه اصلی این مسئله این باشد افرادی در این حوزه تصمیم می گیرند که شاید کمترین تخصص ها و دخالت ها را در این حوزه دارند. من به عنوان پرستار به خودم اجازه نمی دهم در حوزه پزشکی و قوانین آن دخل و تصرفی کنم. در حال حاضر بیشترین سیاست گذارها در این حوزه، پزشکان هستند که اطلاعات چندانی از حجم، نوع کار و مسائل اصلی پرستاری ندارند.

کشفی: یکی از مسائل عمده در حوزه بهداشت و درمان صندلی های متعدد تصمیم گیرنده است مثلا در وزارت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی یک تصمیم می گیرد، تامین اجتماعی یک تصمیم می گیرد، نیروهای مسلح، دادگستری، بانکی ملی، شرکت نفت هر کدام صاحب تصمیم هستند. این تعدد تصمیم گیری از مواردی است که هم مشکل ایجاد می نماید و هم از جذابیت کار می کاهد. قطعا یکدست بودن و تصمیم گیری و یکسان سازی می تواند بسیار مفید باشد.

عمیدی: یکی از مسائل ما در حال حاضر کمبود در حوزه سخت افزاری است. به بیان دیگر ما در زمینه بیمارستان با کمبود جدی روبرو هستیم اما مسئله مهمتر در این زمینه استفاده بهینه از بیمارستانهای موجود است.

ما خیرین بسیاری داریم که بیمارستان بسازند اما آیا امکان استفاده از آنها را داریم؟ چندی پیش وزیر بهداشت مطرح نمود ما از پائین ترین استانداردهای جهانی در بخش پرستاری برخورداریم. بخش بالینی مهمترین بخش برای یک بیمارستان است و ما از نظر استاندارد از نصف هم نیروی انسانی کمتری داریم به بیان دیگر تا این مسئله برطرف نگردد نمی توانیم به بخش سخت افزاری بیندیشیم یعنی به جای اینکه بار اضافی روی دست سیستم درمانی بگذاریم باید در وهله اول از امکانات موجود استفاده بهینه کنیم سپس برای اضافه کردن بیمارستان های جدید برنامه ریزی کنیم. مثل اینکه ما یک اتومبیل داریم اما راننده ای نداریم و بخواهیم اتومبیل دیگری هم بخریم در حال حاضر در سیستم درمان، مردم به عنوان کالای تجاری دیده می شوند نه به عنوان فردی که احتیاج به مراقبت جدی دارد که این نگاه باید اصلاح گردد.

*در حال حاضر با وجود کمبود نیروی پرستاری در داخل کشور، مسئله مهاجرت پرستاران یکی از معضلات جامعه بهداشت و درمان است. دلیل اصلی مهاجرت پرستاران چیست؟

شریفی مقدم: سالانه هزار پرستار به خارج از کشور مهاجرت می نمایند بعضی نیز به دلیل سختی کار خانه نشین می شوند یا شغلشان را تغییر می دهند مهمترین دلیل آن هم بی عدالتی است.

این بی عدالتی صرفا در پرداخت نیست در نگاه هم هست. ما معتقدیم قانون برای همه باید اعمال گردد اما الان این مسئله را در حوزه بهداشت و درمان نمی بینیم. سختی کار، جذابیت های کم و خشونت همراهان بیمار بخش سختی های کار پرستاری است. این دلایل در کنار استقبال کشورهای دیگر از پرستاران حرفه ای ایران، باعث مهاجرت می گردد. کانادا و استرالیا بیشترین پرستاران ایران را جذب می نمایند. کشورهای اروپایی، حوزه خلیج فارس و در چند سال اخیر ترکیه هم جزو کشورهایی هستند که از پرستاران ایرانی استقبال می نمایند. نگاهی که به پرستاری در کشور ما می گردد نگاه طبقاتی است. در جهان موضوع ارتباط با بیمار با پرستار است چون اعتقاد به این است که پرستار همواره در کنار بیمار است و آن را اداره می نماید اما اینجا موضوع با پزشکان هیئت علمی است و منابع را به آن سمت سوق می دهند. در هیچ کجای جهان این رسم نیست که روسای همه دانشگاه ها و بیمارستان ها پزشک باشند. این تبعیض ها آزاردهنده است. باز هم تاکید می کنم بیشترین عاملی که باعث مهاجرت و خانه نشینی می گردد نگاه تبعیض آمیز به پرستار است.

چراغی: درباره کشورهای مبداء مهاجرت پرستاران می توانم از اربیل عراق مثال بزنم تا استرالیا و کانادا. گرایش به مهاجرت هم از این سو زیاد است و هم درخواست از آن سو. بر اساس آماری که یکی از دوستانم به من داد استرالیا 5 درصد کمبود پرستارهای کل بیمارستان هایش را از ایران تامین می نماید. در این حوزه و برای برون رفت از آن احتیاج به سیاست های جدی داریم که پرستاران انگیزه ماندن در ایران داشته باشند. گفته می گردد روزی نیست که متقاضی برای خارج از کشور و تایید آن نداشته باشیم.

عمیدی: ما در حوزه پرستاری خواسته ویژه نداریم. درخواست ما این است که ساختار تجارت محور برود به سمت بیمارمحور. همه جا تاکید بر این است که حق با ارباب رجوع است اما در حال حاضر می بینیم کار درمانی بیمار 5 دقیقه طول می کشد اما کارهای اداری دو ساعت به درازا می انجامد در حالی که باید برعکس این باشد. ما نمی گوییم پرداخت ها برابر باشد زیرا عدالت، در برابری نیست. ما خواهان رسیدگی به مسائل پرستاران هستیم. تاکید ما هم بر حرکت به سمت بیمارمحوری و عدالت محوری است.

شریفی مقدم: 15 ماه پیش طرح تحول نظام سلامت مطرح شد. وزیر بهداشت مطرح نمود ما موافقت 38 انجمن پزشکی را گرفتیم. در وزارت بهداشت 100 هزار کادر پرستاری فعالیت می نمایند و همین قشر بیشترین خدمات را به بیماران ارائه می دهند اما از یک پرستار هم در این طرح مشورت گرفته نشد. در واقع پرستاری را ندیده اند. این طرح تحول بر روی ساختاری پایدار شده که مربوط به سال 75 بود در آن زمان طرحی گذاشتند که حق العمل 65 درصدی به جراحان رسید، 5 درصد به پزشکان دانشگاهی و 20 درصد به 95 درصد باقیمانده. این کاملا ناعادلانه بود و اعتراضات صنفی را نیز به همراه داشت. در واقع مشکل اصلی بی اعتنایی به پرستاران و بی توجهی به نظرات آنهاست.

کشفی: متاسفانه تاکید در کشور ما بر درمان است و کمتر بر واژه بهداشت تاکید شده است. درمان از نظر درآمدزایی جذاب تر است و آنهایی که تصمیم گیرنده هستند و در راس کار قرار دارند، درمانی هستند. ما معتقدیم کسی که در راس قرار می گیرد باید اقتصاد درمان یا اقتصاد بهداشت خوانده باشد. در کشورهای بسیاری شاهدیم که در راس کار الزاما پزشک قرار ندارد. از سوی دیگر اگر بخواهیم بحث پیشگیری را واقعا ببینیم باید ارزش بیشتری برای بهداشت قائل شویم تا هزینه ها نیز پایین تر بیایید. مثالی در حوزه بیمه می زنم. در بسیاری از کشورهای پیشرفته بیمه ها خیابان را آسفالت می نمایند یا گاردریل می زنند. اعتقاد آنها این است که با اصلاح جاده ها، آسیب ها کمتر می گردد و به همین نسبت هزینه هایی که بیمه باید بپردازد پائین می آید این مصداق عینی پیشگیری قبل از درمان است.

*با وجود تاکید بر کمبود نیروی انسانی در حوزه بهداشت و درمان لطفا درباره احتیاجها و استانداردها در زمینه سخت افزاری بگویید.

شریفی مقدم: در اکثر شهرستان های کشور که بالای 50 هزار نفر جمعیت دارند یک بیمارستان دولتی داریم اما اسلامشهر که جمعیت رسمی آن 800 هزار نفر و جمعیت غیر رسمی آن بالغ بر یک میلیون نفر است حتی یک بیمارستان دولتی هم ندارد. شهریار هم تنها یک بیمارستان دولتی دارد. به بیان دیگر به ویژه در شهرهای حاشیه تهران به لحاظ امکانات بیمارستانی واقعا دچار فقر هستیم تا جایی که بیمارستان امام خمینی تهران متعلق به 80 سال قبل است که این قدمت باعث شده کارایی آن بسیار کاهش یابد. با توجه به جمعیت این مسائل تخت بیمارستانی در تهران حداقل باید 2 برابر باشد تا فقط جوابگوی مردم تهران باشد ضمن اینکه موضوع تهران متفاوت تر از اینها است و به دلیل مرجع بودن آن، بسیاری از شهرستان های سراسر کشور برای درمان به تهران می آیند. نکته دیگر اینکه 50 درصد بیمارستانهای تهران دارای فرسودگی هستند به این دلیل که بعد از انقلاب تقریبا بیمارستان دولتی در تهران ساخته نشده است زیرا بعد از انقلاب موضوع تمرکز زدایی در کشور بود. به عنوان مثال پیش از انقلاب دو مرکز جراحی قلب در ایران داشتیم که هر دو در تهران واقع بودند. بیمارستان امام و مرکز قلب شهید رجایی اما در حال حاضر فقط 30 دانشگاه کشور مرکز جراحی قلب دارند. تاکید دولتها بر این بود که این پراکندگی در سطح کشور باشد. با این حال باز هم تاکید می کنم مشکل اصلی ما بحث سخت افزاری و فیزیکی نیست مشکل اصلی کمبود پرستاری است.

عمیدی: یکی از مهمترین مسائل در زمینه بیمارستانی در تهران پراکندگی نامناسب بیمارستان ها است. ما در منطقه 5 اصلا بیمارستان دولتی نداریم. تمرکز بیمارستانی در جنوب تهران نیز بسیار کم است اما در بلوار کشاورز چندین بیمارستان در نزدیکی هم قرار دارند. این یکی از ایرادات اصلی در حوزه بیمارستانی در کلانشهر تهران است با این حال من هم صحبت آقای شریفی مقدم را تکرار می کنم که مشکل اصلی در زمینه نیروی انسانی است و باید برای برون رفت از این مشکل تصمیمی جدی اتخاذ گردد.

dorezamin: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور لحظه آخری، تور ارزان، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه